________________
૧૩
વિષે મેં એક ખાસ જૂદ નિબંધ લખે છે, તેને કેટલેક ખાસ ઉપગી ભાગ નીચે ટિપ્પણમાં આપું છું. હજુ એ વિષે માટે પ્રયાસ ચાલુ છે. અને સમય આવ્યે તે પ્રયાસનું પરિણામ “જિનશ્રુતના નામે પણ પ્રકટ થશે. '
જૈન દર્શન નિત્યાનિત્યવસ્તુવાદનું સમર્થન કરે છે, તેની દષ્ટિએ વસ્તુનું મૂળ કાયમ રહે છે અને તે મૂળના પરિસ્થિતિ પ્રમાણે અનેક ઘાટે બદલાયા કરે છે. એ પરિવર્તન વ્યવહારૂ છે અને ઉપગી પણ છે. કિંતુ “આકાશ મૂર્તરૂપ ધારણું કરે અને જડ ચેતન પે પરિણમે, એવા સર્વથા મિથ્યાવાદને જૈન દર્શન પ્રબલ વિરોધ કરે છે, એનું કારણ એ છે કે એ સિદ્ધાંતમાં મૂળ પદાથ સ્વરુપથી
* જે અંગે સાહિત્ય અત્યારે વિદ્યમાન છે તે અનેક પરિવર્તને પામતું પામતું કઈ કઈ સ્થિતિઓમાંથી પસાર થઈ આપણી પાસે આવેલું છે, તે બાબત નીચેની હકિકત ઉપરથી જાણી શકાશેઃ
પરમ શ્રમણ શ્રી મહાવીરનું વતન જ એક મોપદેશકની ગરજ સારે તેવું હોવાથી અને તેમના તથા તેમના શ્રમણના આચાર એટલા બધા નિવૃત્તિપરાયણ હતા કે જેથી આત્મ-નિષ્ઠ એવા તેમનામાંના કોઈને, ગુરૂ તરફથી પ્રાપ્ત થએલા આત્મજ્ઞાનને સંક્ષિપ્ત પરંતુ ગંભીર ઉપદેશાત્મક વાક્ય-સમૂહને લિપિબદ્ધ કરવાની જરા પણ જરૂર હતી નહીં. એટલે તેઓ તે ઉપદેશાત્મક વાક્ય–સમૂહને પિતાની આત્મજાગૃતિ માટે જેવાને તેવા કંઠસ્થ રાખતા હતા. અને એ ઉપદેશો બહુ જ ટુંકાં વાકયમાં સમાએલા હોવાથી તે સૂત્ર એવા નામે પ્રસિદ્ધ થયા હતા અને એ જ કારણથી અત્યારે ઉપલબ્ધ થતા તે સૂત્રોના વિશાલ વિસ્તારનું પણ સૂત્ર એવું જ નામ પ્રસિદ્ધ થઈ રહ્યું છે. અર્થાત જે સૂત્ર શબ્દ, તે ગણધર મહાશયેના સમયે પિતાની (સૂચનાત સૂત્રમ વાળી) ખરી વ્યુત્પત્તિને ચરિતાર્થ કરતો હતો, તે જ સત્ર શબ્દ, અત્યારે પિતાની તે વ્યુત્પત્તિને કોરે મૂકી, જેના
