________________
જૈન કથાનુયોગ. મારી આગળની પ્રતિજ્ઞા પ્રમાણે હવે અહીંથી ચાશે આગમ-વાચનવાદને મુદ્દો ચર્ચા જોઈએ. પરંતુ તે પહેલાં જો આપને યાદ હોય તે મેં જૈનકથાનુયોગની અને શ્વેતાંબર દિગંબરના મૂર્તિવાદની પણ સમાલોચના કરવાનું વચન આપ્યું હતું, તદનુસાર તે સંબંધે ડું લખી આ પ્રસ્તુત મુદ્દાને બનતી ત્વરાએ ચર્ચવાની વિસ્મૃતિ કરીશ નહિ. જેમકથાનુગની સમાલોચના કરવી તે એક આંબલીનાં પાંદડાં ગણવા જેવું દીર્ઘસૂત્રી કામ છે, પરંતુ સ્થાલીપુલાકન્યાએ ગમે તેવું દીર્ઘકાય પુસ્તક કે સાહિત્ય પણ સમાચી શકાય છે અને સમાલોચક સમાજમાં તે જાતની પ્રવૃત્તિ પણ પ્રામાણિક મનાય છે માટે હું પણ પ્રસ્તુત સમાચનામાં તે ન્યાયને અનુસરીને નીચે પ્રમાણે જણવવાની રજા લઉં છું –
આપણુ કથાનુયેગમાં આવતાં વૃત્તાંતેના મુખ્ય બે પ્રકાર છે. એક ચરિતભાગ અને બીજો કપિત ભાગ. તેમાં જે ચરિતભાગ છે તે વિષે મારે ખેદપૂર્વક જણાવવું પડે છે કે, તે વિભાગમાં ચરિતતા ઘણી જ ઓછી જણાય છે, પરંતુ પિરાણિકતાની માત્રા એટલી બધી વધી ગઈ છે વધારી દેવામાં આવી છે, જેથી તેને હવે ચરિતભાગનું નામ આપવું પણ કઠણ થઈ પડયું છે–તે ભાગમાં અતિશયોક્તિ તે એટલી બધી કરવામાં આવી છે, કે જેની મર્યાદા પણ સચવાણું ન હોવાથી તે, તેમાં અલંકારરૂપે ઘટી-રહી શકતી નથી. ભગવતી સૂત્રમાં જ્યાં જ્યાં કેઈની
