________________
પરમવી વર્ધમાન સ્વભાવે દયાળુ ન હતા તેમ અદયાળુ પણ ન હતા. તેઓની દશા “વિચરે ઉદય પ્રગ” ની જેવી હતી. તેઓ અત્યંત મિતભાષી (વાચંયમ) હતા. તેઓએ પિતાના ચારિત્ર્યમાં યથાખ્યાત માર્ગને જ અવલખ્યું હત–આપધ્ધર્મને નામે પણ પિતાની રક્ષા માટે તેઓએ એક પણ બારી રાખી ન હતી. શરીર, વચન અને મન એ ત્રણે તેમના દાસ હતાં–જેમ એક યંત્રકાર, યંત્ર ઉપર પિતાની સત્તા ચલાવી શકે છે અને ઈચ્છાનુસાર યંત્રને ફેરવી શકે છે તેમ વર્ધમાને શરીર, વચન અને મન પાસે પોતાનું ધાર્યું જ કરાવ્યું હતું–તેઓ શરીરના કેઈ ભાગમાં ખંજવાળ આવે તે ખંજવાળતા પણ નહીં. શરીર ઉપરના મેલને પણ દૂર કરવાની વૃત્તિ રાખતા નહીં. આખે બને તેટલી મિનિમેષ રાખતા અને સંપૂર્ણ નગ્ન ભાવ ધારણ કરી તેઓએ કલેજા જીતવાને ઉગ્ર પ્રયન સેવ્યું હતું. આ દશાને પહોંચવા માટે તેઓ આરણ્યક થયા હતા અને ઘણા લાંબા સમય સુધી તેઓએ આકરામાં આકરી ટાઢ, તાપ, ભૂખ અને તૃષા સહ્યા કરી હતી. તેઓએ દીક્ષિત થતાં જ લોક પ્રવાહનું અનુસરણ છેડયું હતું અને પિતાના અનુયાયિઓને જણાવ્યું હતું કે, ળો ઢોર ચરે એટલે લેકેષણુને–લકવાદને–અનુસરશે નહીં–દુનિઆની દેખાદેખી કરશે નહીં (આચા મોરપૃ. ૮૪).
દીર્ઘતપસ્વી વર્ધમાન અને બુદ્ધ અને સમસામયિક મહાત્માઓ હતા, અને નિવણવાદી મહાપુરૂષ
