________________
૧૪૨ કે વીત્યા બાદ એ મધ્યમ માર્ગના સંસ્થાપકના સમરણ ચિહને રૂપે બુદ્ધનાં મંદિર અને મૂતિઓ બની હોય. એ સમયે વર્ધમાનના ભિક્ષુએ સર્વથા નિસ્પૃહ, લેકૅષણની ઉપેક્ષા કરનારા અને કડક ત્યાગઓ હેવાથી બુદ્ધનાં એ મંદિરે અને મૂર્તિઓ જોતાં જ ઢીલા પડી શકે તેમ નહોતા–તેઓને ઢીલા પડવાને માટે થોડા સમયની અને થોડી નિરંકુશતાની જરૂર હતી. જ્યારે વીરનિર્વાણની લગભગ પિણી સદી પૂરી થવા આવી (વીરનિ. ૬૪) અને તેઓને જંબુસ્વામી જે બલિષ્ઠ સેનાપતિ એવા ત્યારે-હવે–તેઓએ ધીરે ધીરે એ કડક માર્ગને છે પિતાના માનેલ, સરલ અને ઉપયોગી મધ્યમ માર્ગને આશ્રય લેવાની શરૂઆત કરી હતી–જેઓ કડક હતા તેઓ તે કડક જ રહ્યા હતા પણ જેઓ એ કડકાઈને સહી શકતા ન હતા તેઓએ આ મધ્યમ માર્ગને વીરભાષિત માનીને આશ્રિત કર્યો હતે. મધ્યમ માર્ગની શરૂઆત ઘણી જ સુંદર અને ઉપયોગી હતી. તેમાં તેઓ, લેકેને માટે બદ્ધભિક્ષુઓની જેમ પિતાને ઘણે ભેગ આપતા હતા અને બની શકે તે રીતે એ જેનભિક્ષુઓ નિર્દોષપણે લોકેાયેગી થયા હતા. હું ધારું છું કે, જેને આ મધ્યમ માગ જેમ જેમ વિશેષ લેકેપગી બન્યા હશે તેમ તેમ તેઓને પિતાની કેટલીક પ્રવૃત્તિઓ ફેરવવી પડી હશે અને કેટલીક એવી નવી પ્રવૃત્તિઓ સ્વીકારવા પડી હશે કે, જે પક્ષ રીતે વા પરંપરાએ સંયમની બાધક થતી હોય–તેઓએ લેકના હિત માટે એમ ઉપદેશ્ય હાય. કે, સત્પરૂના સ્મારકની આપણી સમક્ષ યાગિરી રાખ
