________________
૧૩૯
નામ ચૈત્યવાસ-પરપરા હતું. આ ઉપરથી મૂર્તિવાદ અને દેવદ્રવ્યને લગતા હરિભદ્રના ઉલેખેના મૂળ રૂપે આપણે પણ તે જ પરંપરાને સ્વીકારવાની છે–જેને આપણે હમણાં જ શાસ્ત્રશ્રુત પરંપરા કહી છે. આ પરંપરા કાંઈ બીલીના ટેપની જેમ વીરાત્ ૮૮૨ વર્ષે શીધ્ર જ નહિ ઉગી નીકળી હોય, પરંતુ એક ઘટાદાર વૃક્ષની જેમ તેને પણ આસ્તે આસ્તે વિકાસ થયે હશે અને છેવટે તેમાં વિકાર થયા પછી જ તેને ભૂશાયી પણ થવું પડયું હશે. એક સાધારણ આંબાને પેદા થતાં, ફાલતાં, ખુલતાં અને પ્રાતે મૃત્યુના મુખમાં પડતાં પણ ઘણું સમય લાગે છે–અપેક્ષિત છે. તે એક મોટી સંપ્રદાયપરંપરાને પેદા થતાં, પ્રચલિત થતાં, દઢ બનતાં અને એક નવીન માર્ગરૂપે ચિરકાળ સુધી ટકીને નાશ પામતાં જે પાંચ છ સૈકાઓ કે તેથી થોડે ઘણે વધારે સમય લાગે તે તે કમવિકાસની દ્રષ્ટિએ સર્વથા સંભવતું છે–આ જ પ્રકારે બીજા સંપ્રદાને શરૂઆતથી નાશ થતાં સુધીને ઈતિહાસ વાંચતાં પણ એટલા જ સમયની પ્રતીતિ થવી શકય લાગે છે અને મેં પણ આ જ દષ્ટિએ ઉપર જણાવ્યું છે કે, આ ચિત્યવાસ પરંપરાનું મૂળ બુદ્ધના મધ્યમ માર્ગના રણ ઉપર તે જ સમયે રેપણું છે, જે સમયે વીર, સુધર્મા કે જંબૂ જેવા કડક ત્યાગના શેખીને અભાવ હતું, જે તેવા કડક ત્યાગઓ હતા તે ઘણું જ ઓછા હતા અને જેઓની સંખ્યા વિશેષ હતી તેઓનું લક્ષ્ય બુદ્ધના મધ્યમ માર્ગ જેવા સરળ માર્ગ ઉપર ચૂિંટી ચૂકયું હતું અર્થાત્ વીર પછી બીજા સૈકામાં જ આ