________________
૧૧૩
કલહે.
૮ ચૈત્ય ’ ના આઠમા, નવમા અને જણાવીને જ ચાલતા થયા છે. તેઓએ • ચૈત્ય ” ના અર્થ કરતાં ઘણે ઠેકાણે જણાવ્યું છે કે, “ સંજ્ઞાાત્વાત્ તેવવિશ્વમ્, તાશ્રયસ્વાત્ સદ્દવિચૈત્ય ( ખા. ભગ, પૃ. ૫-મા. રાયપ૦ પૃ૦૪) અર્થાત્ ‘ચૈત્ય' શબ્દ સંજ્ઞાશબ્દ છે તેથી તેના અર્થ વ્યુત્પત્તિ અનુસાર ન કરતાં રુઢિ અનુસારે લેવાને છે અને તે દેવવિખ*ખ ' કે · દેવગૃહે ’ છે. ટીકાકારાના આ ઉલ્લેખથી ‘ વાચકા સમજી શકશે કે, તેમણે કરેલા અથ, તે આઠમ, નવમે છે અને તે, પરાપૂર્વથી ચાલ્યે આવેલા તેમના સમયના રુઢ અર્થ છે. આ રીતે અથ કરવાના પ્રકાર, તે પણ એક જાતના સાહિત્ય વિકાર છે, એમ હું માનું છું અને વમાનમાં ચાલતા મૂર્તિવાદને નામે ચલા પણ આ વિકારને જ આભારી હોય એમ મને સ્પષ્ટ જણાય છે. મારૂં માનવું છે કે, કાઈ પણ ટીકાકારે મૂળના આશયને મૂળના સમયના વાતાવરણને જ ધ્યાનમાં લઇને સ્પષ્ટ કરવા જોઇએ. આ રીતે ટીકા કરનારા હોય તે જ પરે ટીકાકાર હાઈ શકે છે. પરતુ મૂળના અર્થ કરતી વખતે મૌલિક સમચના વાતાવરણના ખ્યાલ ન કરતાં તે આપણે પરિસ્થતિને જ અનુસરીએ તે! તે મૂળની ટીકા નથી, પણ મૂળનું મૂસળ કરવા જેવુ' છે. હું ત્રાની ટીકા સારી રીતે જોઈ ગયે છું, પરંતુ તેમાં મને ઘણે ઠેકાણે મૂળનું મૂસળ કરવા જેવું લાગ્યું છે અને તેથી મને ઘણું દુઃખ થયું છે. આ સબધે અહીં વિશેષ લખવું અપ્રસ્તુત છે, તે પણ સમય આવ્યે * સુત્રા અને તેની ટીકાઓ ’ એ વિષે હું વિગતવાર હેવાલ
