________________
ગવેષણ તે ઘરે રહ્યું, પણ તેઓ પિતાની જાતના આરોગ્ય માટે, પિતાનાં વહાલાં સગાઓના સ્વાસ્થ માટે, પિતાનાં સંતાનની કેળવણી માટે અને પિતાનું જીવન ઘડવા માટે ઘડી ભર વિચારવાને નવરા જણાતા નથી. આમ હેવાથી જ તેઓનું રાષ્ટ્રીય જીવન પણ ખીલેલું જણાતું નથી. આ હકીકતને લીધે તેઓના ધાર્મિક-જીવન કે વ્યવહાર જીવનના બંધારણને આધાર જૈન સમાજના ધર્મોપદેશકે. (સાધુઓ)–જેઓને સમાજ પિતાના સર્વસ્વના ભેગે પશે છે,–ની દેશના ઉપર રહેલો છે. જે તે ઉપદેશક વિશુદ્ધ માર્ગ બતાવે તે જ આ સમાજ તે માર્ગ તરફ ઝુકી શકે તેમ છે. અન્યથા નદી પ્રવાહની પેઠે તેની ગતિ ગતાનુગતિક ચાલી રહી છે. તેમ જ ચાલ્યા કરવાની છે. ન ભૂલતા હઉં તે જ્યાં સુધી હું જાણી શકયે છું ત્યાં સુધી મેં એ નિસ્વાર્થી ઉપદેશક ભાગ્યે જ જે છે, જે ચતુર વૈદ્યની પેઠે સમાજની ચાલુ નાડીના ધબકારા તરફ દષ્ટિ રાખી પ્રવૃત્તિ કરતે હોય. આ સ્થિતિમાં સમાજ-શ્રી વર્ધમાનને અનન્ય ઉપાસક સમાજ-વર્ધમાનના યથાસ્થિત જીવનથી અજા રહે, એ બનવા જોગ છે. એને માટેનું સંપૂર્ણ ઉત્તરદાયિત્વ ધર્માદાયજીવી ઉપદેશકે ઉપર છે. આ સ્થળે વર્ધમાનનું યથાવત્ જીવન જણાવવા જતાં બીજી આવશ્યક વાતને ટૂંકી કરવી પડે તેમ હોવાથી અને તે જીવનને ઈતિહાસ વિશેષ ગંભીર હોવાથી તે વિષેના ઉલ્લેખને બીજા ખાસ નિબંધમાં ચર્ચવાનું રાખી વર્ધમાનના સમયની પરિસ્થિતિના ખાસ અભ્યાસી કેટલાક
