________________
૧૧૬ सातत्येन तीर्थप्रवृत्तिश्च स्यादिति स्तूपविधिमाह- श्रीन् चैत्यस्तूपान् - कुरुत चितात्रयक्षितिषु इत्यर्थः "(બા૦ પૃ૦ ૧૪-૧૪૭) જે ભાવ, ઉપર્યુક્ત મૂળ પાઠમાં જણાવ્યું છે તે જ ભાવને અક્ષરાનુવાદ ટીકાકારે કરેલો છે. વિશેષમાં એટલું જણાવ્યું છે કે, ભગવંતના દાહસ્થળની આશાતના ન થાય અને નિરંતર તીર્થપ્રવૃત્તિ થાય એ કારણથી ત્યાં–ચિતાની જગ્યાએ–શૈત્યસ્તૂપે કરવામાં આવે છે. આ રીતે તેમણે “ચૈત્ય” ના પ્રધાન અર્થની પૂજ્યતા પણ દર્શાવી છે. આ એક બીજે ઉલ્લેખ “જ્ઞાતા ” અંગ-સૂત્રની ટીકામાં પણ છે. તેને જોનારાએ સમિતિવાળા તે સૂત્રનું પૃ૦ ૧૫૫ મું જોવું અને આ હકીકતને નકકી કરી લેવી.
હવે તે વાચકનાં મન ઠંડાં થયાં હશે અને તેઓ ચૈત્ય” શબ્દના પ્રધાન અર્થ વિશે અને તેમ કરવાની જૈની પદ્ધતિ વિષે પણ ઉપર્યુક્ત અનેક પ્રમાણેથી સમજી શક્યા હશે. તે હવે મારે તેઓને સ્પષ્ટપણે જણાવી દેવાની જરૂર છે કે, એ ‘ચૈત્ય’ શબ્દના પ્રધાન અર્થમાં જ મૂતિ પૂજાનું મૂળ સમાએલું છે–મૂર્તિને મૂળ ઇતિહાસ એ ચૈત્ય જ છે અને મૂર્તિને પ્રથમ આકાર પણ તે જ છેવર્તમાનમાં જે જે મૂર્તિઓ દેખાય છે તે, ઉત્ક્રાંતિની - ષ્ટિએ વિકાસ પામેલી એક જાતની શિલ્પકળાને નમૂને છે-જે મૂર્તિઓ, શ્વેતાંબર જૈનેને તાબે છે તેઓનું સૌંદર્ય અને શિલ્પ તેઓએ ટીલાં, ચગદાં અને બનાવટી આંખે ચીને તથા એ પ્રકારનાં બીજા શિષ્ટાસંમત અને અશા
