Page Text
________________
ઉત્તરાયણાણિ
અધ્યયન-૧: શ્લોક ૪૧ ટિ ૬૩-૬૪
સારો આહાર આપતા જ નથી. અહીં શ્રાવક લોક એમ વિચારીને કે આચાર્ય વૃદ્ધ છે, સદ્ભાગ્યે આપણે ત્યાં સ્થાન-સ્થિત છે, આથી આપણે જાતે જ પ્રણીત-ભોજન તેમને આપીએ. તેઓ ભિક્ષા માટે આવનારા સાધુને પ્રણીત આહાર આપવા ઈચ્છે છે પરંતુ તે સાધુઓ તેમને કહે છે–‘આચાર્ય પ્રણીત-ભોજન લેવા માગતા નથી. તેઓ સંલખના કરી રહ્યા છે—અનશનની તૈયારી માટે કાયાને ક્રશ કરી રહ્યા છે.” શ્રાવક આચાર્યને કહે છે–‘ભગવદ્ ! આપ મહાન ઉદ્યોતકારી આચાર્ય છો એટલે સમય પાક્યા વિના જ સંખના કેમ કરી રહ્યા છો ? આપ અમારા માટે ભારરૂપ નથી. અમે અમારી શક્તિ મુજબ આપની સેવા કરવા ઇચ્છીએ છીએ. આપના વિનીત સાધુઓ પણ આપની સેવા કરવા ઇચ્છે છે. તેઓ પણ આપથી ખિન્ન નથી.’ આચાર્ય આ સમગ્ર સ્થિતિને સમજીને વિચારે છે–‘આ અપ્રતીતિeતુક પ્રાણ-ધારણનો શો અર્થ ? ધર્માર્થી પુરુષે અપ્રીતિ પેદા કરવી ઉચિત નથી. તેઓ તત્કાળ શ્રાવકોને કહે છે“હું નિયતવિહારી થઈને કેટલા દિવસ સુધી આ વિનીત સાધુઓને અને તમને રોકેલા રાખું ? સારું એ છે કે હવે હું ઉત્તમ અર્થનું અનુસરણ કરું.’ આ રીતે શ્રાવકોને સમજાવીને આચાર્ય અનશન ધારણ કરી લે છે."
શિષ્યોની આવી ચેષ્ટા પણ આચાર્યનો ઉપઘાત કરનારી કહેવાય છે. એટલા માટે વિનીત શિષ્ય બુદ્ધોપઘાતી ન હોઆચાર્યને અનશન વગેરે કરવા માટે બાધ્ય કરનાર ન હો. ૬૩. છિદ્રાન્વેષી (તોત્તાવેસા) :
જેના દ્વારા વ્યથા ઉત્પન્ન થાય છે તેને તોત્ત-તોત્ર કહેવામાં આવે છે. દ્રવ્ય તોત્ર છે–ચાબુક, પ્રહાર વગેરે અને ભાવ તોત્ર છે–દોષોભાવન, તિરસ્કારયુક્ત વચન, છિદ્રાન્વેષણ વગેરે-વગેરે. આનો એક અર્થ એવો પણ કરી શકાય છે–વિનીત શિષ્ય એક જ કાર્યને માટે આચાર્ય દ્વારા વારંવાર કહેવડાવવાની ઇચ્છા ન કરે.
૬૪. કોપાયમાન થયેલા (પિય) | વિનીત શિષ્યનું કર્તવ્ય છે કે તે આચાર્યને કોપાયમાન થયેલા જાણે તો તેમને પ્રસન્ન કરવાનો પ્રયત્ન કરે. પ્રશ્ન થાય છે કે એ કેવી રીતે જાણવું કે આચાર્ય કોપાયમાન થયા છે? ચૂર્ણિકારે કોપાયમાનને જાણવા માટે છ લક્ષણો બતાવ્યા છે. તે આ મુજબ
अचुक्षुदानं कृतपूर्वनाशनं, विमाननं दुश्चरिताय कीर्तनम् । कथाप्रसंगो न च नाम विस्मयो, विरक्तभावस्य जनस्य लक्षणम् ॥
૧, (૪) ઉત્તરાધ્યયન રૂfn, g૦ ૪૨ : યુદ્ધો-આયરિયો, पाणभोयणं ण इच्छंति, संलेहणं करेंतिति, तत्तो सड्डा
बुद्धानुहन्तुं शीलं यस्य स भवति बुद्धोवघाती, उपेत्य आगंतूणं भणंति-किं खमासमणा ! संलेहणं करेह ?, घातः उपघातः, स तु त्रिविधः णाणादि, णाणे अप्पसुतो ण वयं पडिचारगा वा णिविण्णत्ति, ताहे ते जाणिऊण एस देसं गोप्पवइ इओ दंसणे उम्मग्गं पण्णवेति सद्दहति तेहिं चेव वारितंति भणंति-किं मे सिस्सेहिं तुब्भेहि वा, चरणे पासत्थो वा कुशीलो वा एवमादी, अहवा वाऽवरोहिएहिं ?, उत्तमायरियं उत्तमट्ठ पडिवज्जामि, आयरियस्स वृत्तिमुपहंति, जहा एको आयरिओ य प०२ भतं पच्चाक्खायंति, इत्थेवं बुद्धोपघाति न सिया । ( વવા) યમનો (TTF), તન્ન સલા fધતિં- () વૃત્તિ , પત્ર ૬૨, ૬૩ .. વેવિ શાનં કરું ? ક્રિયવ્યંતિ ?, તો તદા ૨. (વા) ઝારાધ્યયન વૂળ, પૃ. ૪૨ | काहामो जहा भत्तं पच्चक्खाति, ताहे अंतं एव (विसं (ख) बृहद्वृत्ति, पत्र ६२ । भत्तं ) उवणे ति, भणंति य-ण देंति सडा, कि 3. उत्तराध्ययन चूर्णि, पृ० ४२। करेमो ?, सावयाणं च कहेंति-जहा आयरिया पणीयं
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005115 |
| Book Title | Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 01 Uttarajjhayanani Terapanth |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya |
| Publisher | Jain Vishva Bharati |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 600 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_uttaradhyayan |
| File Size | 11 MB |