________________
અધ્યાયઃ ૫ સૂત્રઃ ૯
૩૫
* હોળાષ:- ના પ્રદેશો ફકત લોકાકાશના પ્રદેશો તો અસંખ્યાતા જ છે અનંતા નથી. કેમ કે લોકની વ્યવસ્થાનો હેતુ ધર્માસ્તિકાય અને અધર્માસ્તિકાય છે. આ બંને દ્રવ્યો ના અસંખ્યાતા પ્રદેશો પૂર્વ સૂત્રઃ ૭ઃમાં કહ્યા છે. તેથી લોકાકાશ ના પ્રદેશો પણ અસંખ્યાતા જ થશે.
-સ્વોપજ્ઞ ભાષ્યમાં પણ સૂત્રકાર મહર્ષિ ફરમાવે છે. કે હોાવાશસ્ય (પ્રવેશા:) તુ ધર્માંધમ ગીવસ્તુલ્યા: અર્થાત્ લોકાકાશના પ્રદેશો ધર્માસ્તિકાય અથવા અધર્માસ્તિકાય અથવા કોઇ એક જીવાસ્તિકાય ના પ્રદેશો સમાન (એટલે કેઅસંખ્યાતા) જાણવા.
આ રીતે એમ કહી શકાય કે -ધર્મદ્રવ્યના પ્રદેશો,અધર્મ દ્રવ્યના પ્રદેશો, જીવદ્રવ્યના પ્રદેશો અને લોકાકાશના પ્રદેશો એ ચાર સમાન છે. એ ચારમાંથી કોઇના પ્રદેશો વધુ પણ નથી ઓછા પણ નથી. બધાના એક સરખા અસંખ્યાતા પ્રદેશો જ છે.
* અહોાિશના પ્રદેશોઃ-અલોકાકાશના પ્રદેશો અનંતા કહ્યા છે. -લોકાકાશ સિવાયના અલોકાકાશના પ્રદેશો અનંતા છે, કેમ કે એક તો અનન્ત સંખ્યા માંથી લોકાકાશના અસંખ્યાતા પ્રદેશ બાદ કરીએ તો પણ અનન્ત ની સંખ્યાજ રહેવાની છે. અને બીજું એ કે અલોકાકાશ અનન્ત-અપર્યવસાન કહ્યું છે. તેથી પણ તેના પ્રદેશો અનન્ત કહ્યા છે.
લોકાલોકના સમુદિત પ્રદેશોઃ- અહીં સૂત્રકાર મહર્ષિએ જેગનના પ્રવેશો: નું કથન કરે છે. તે લોકાકાશ કે અલોકાકાશને આશ્રીને નહીં પણ સમગ્ર આવાશ દ્રવ્ય ને આશ્રીને કરેલ છે. -लोकालोकाकाशस्यानन्ता प्रदेशाः
લોક અલોક બંને મળીને અનન્ત પ્રદેશ છે અથવાતો આકાશ દ્રવ્યના અનન્ત પ્રદેશો છે. કેમ કે અનંતા પ્રદેશોનું જે કથન છે તે સમુદિત આકાશસ્તિકાયની અપેક્ષાએ કરાયેલું છે. - लोकालोकाकाशस्य सामान्येनाखिलस्य अनन्ताः प्रदेशाः अपर्यवसाना इत्यर्थ:
--આ રીતે જે આકાશસ્તિકાય દ્રવ્ય છે તે પણ એક અખંડઅરૂપી-અક્રિય દ્રવ્ય છે. જે લોકાલોક વ્યાપી હોવાથી અનંત પ્રદેશી છે. તેમજ અનંત પ્રદેશ પરિમાણરૂપ હોવાથી બીજા બધાં દ્રવ્યો કરતા મોટો સ્કંધ છે.
] [8]સંદર્ભ:
આગમ સંદર્ભઃ- આસસ્થિત્રણ પસંદયાળુ અ ંતમુળે જ પ્રજ્ઞા ૧.રૂ-મૂ.૪૬ ૐ તત્વાર્થ સંદર્ભ:- જો ગોવાદ: મૂ.૬:૧૨
અન્યગ્રન્થ સંદર્ભ:
(૧)નવતત્વ-ગા.૧૦- વિસ્તારાર્થ
(૨)લોકપ્રકાશ-સર્ગ ૧ શ્લોક ૨૦૮ અનંતા-માટે (૩)લોકપ્રકાશ-સર્ગ ૨ શ્લોક-૨૫ થી ૪૨ આકાશ દ્રવ્ય માટે
[] [9]પધઃ
(૧)
(૨)
પદ્યઃ પહેલું-પૂર્વ સૂત્રઃ૭ સાથે કહેવાઇ ગયું છે. સૂત્રઃ૯ અને ૧૦નું સંયુકત પદ્યઃ
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
