________________
૧૪૪
તત્ત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અભિનવટીકા બે ગુણ અધિક એ તુલનાત્મક અધિકતાનું જધન્ય માપ છે ત્યાંથી માંડીને અનંત ગુણ અધિકતા પર્યન્ત ગુણની ગમે તે અધિક સંખ્યા હોય તો પણ બંધ થાય
- આ સૂત્રમાં મુકાયેલા તુ શબ્દના બે અર્થે કરેલા છે -૧સૂત્ર: રૂરૂનધપુનામથી આવતી ન કારની અનુવૃત્તિ અટકાવી છે. અર્થાત નિષેધ નો નિષેધ કરવો છે અને બંધના સદ્ભાવનું જ્ઞાપન કરવું છે.
-ર સૂત્ર :રૂર માં આવતો વચ્ચે શબ્દ અહીં સ્વીકારવાનો છે અર્થાત વ ની વિધિને અહીં પુનઃ પ્રસ્થાપિત કરવાની છે.
-अत्र तु शब्दो व्यावृति विशेषणार्थः । - प्रतिषेधं व्यावर्तति बन्धं च विशेषयति । - સંકલિત વિશેષાર્થ
-૧- અસમાન અંશ[-ગુણ]વાળા પણ સદશ અવયવોમાં જયારે એક અવયવના સ્નિગ્ધત્વકે રૂક્ષત્વ કરતા બીજા અવયવનું સ્નિગ્ધત્વકે રૂક્ષત્વબે અંશ, ત્રણ અંશ, ચાર અંશ આદિ અધિક હોય તો, એ બે સર્દશ-સમાન જાતિના] અવયવો નો બંધ થઈ શકે છે.
-- તેથી જ જો એક અવયવના સ્નિગ્ધત્વકે રૂક્ષત્વ કરતા બીજા અવયવનું સ્નિગ્ધત્વ અથવા રૂક્ષત્વ એક અંશ અધિક હોય તો તે બે સર્દશ અવયવોનો બંધ થઈ શકતો નથી.
-૩- અહીં “કયધિક' એવું પદ હોવાથી ઓછામાં ઓછી ત્રણ અંશ વિશેષ સંખ્યાથી પરસ્પર બંધની શરૂઆત થાય છે. કેમ કે
–જધન્ય થી એક ગુણતો સ્નિગ્ધત્વ કરૂક્ષતા હોવાનો જ એકગુણ પણ નમાનીએ તો તો તે પરમાણુનો અભાવ થઈ જશે.
-હવે જ શબ્દ નો વિચાર કરીશું તો એક પુદ્ગલના એક અંશની નિત્યતા હોવાથી બીજા પુદ્ગલમાં ત્રણ અંશ ઓછામાં ઓછા હોય તો જ તે પુગલબે ગુણસંખ્યામાં અધિક થઈ શકશે
-૪- આથી જ કોઈ એક પુદ્ગલ અવયવ થી બીજા પુદ્ગલ અવયવમાં સ્નિગ્ધત્વ કે રૂક્ષત્વ ના અંશ [બે અધિકાદિ અર્થાત) બે, ત્રણ ચાર પાંચ સંખ્યાત,અસંખ્યાત,અનંત અંશ અધિક હોય તો પણ બંધ માનવામાં આવેલ છે. - ફકત એક અંશ અધિક હોય તો બંધ માનવામાં આવતો નથી.
પ- એક અંશને જધન્ય કહેલો છે એનાથી એક અંશ અધિક અર્થાત બે અંશો ને એકાધિક કહે છે.
– જો બે અંશ અધિક હોય તો તે ત્રણ અંશોને દ્રયધિક કહે છે - જો ત્રણ અંશ અધિક હોય તો તે ચાર અંશોને ત્રયધિક કહે છે. -જો ચાર અંશ અધિક હોય તો તે પાંચ અંશોને ચતુરાધિક કહે છે. – એ રીતે આ ગણતરી અનંતાનંત અધિક સુધી કરી શકાય છે.
-દ-જો કે અહીં એક વાત ખાસ નોંધપાત્ર છે કે આ સમગ્ર તુલના જધન્ય અંશને આશ્રીને કરેલી છે પણ સૂત્રકાર મહર્ષિનો ઉદેશ ફકત જધન્ય અવયવ સાથેના બંધને જણાવવાનો નથી.
– કોઈપણ પુદ્ગલ અવયવ હોય તેના જેટલા અંશો હોય તે અંશો કરતા દ્રયધિક પણું
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org