________________
તત્ત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અભિનવટીકા
પુંડરિકનામે દૂહ આવેલું છે. ન. તેની પૂર્વે કતા, પશ્ચિમે રકતાવતી અને દક્ષિણે સુવર્ણ ફૂલા નદી નીકળે છે. ખં. જંબુદ્રીપના ૧૯૦ ખંડ પ્રમાણના ૨ ખંડ આ પર્વત રોકે છે. આ બધાજ પર્વતના આકાર લંબચોરસ છે.
ભરતાદિ સાતે ક્ષેત્રના – વિષ્કÇ, ઇથુ, જીવા, ધનુપૃષ્ઠ, ક્ષેત્રફળ અને બાહાનું પ્રમાણ ઃ સ્વોપજ્ઞ ભાષ્યમાં કેટલીક વ્યાખ્યા થકી એ પ્રમાણે સૂચન કરેલ છે કે વિષ્કમ્ભાદિ માપની આ પ્રમાણે યોજના કરવી.
11
८८
[૧] ભરત ક્ષેત્રઃ [અથવા – ઐરાવત ક્ષેત્ર ના માપો]
:
વિષ્ણુમ્ભ – ૫૨૬ યો. ૬ કળા
જીવા – ૧૪૪૭૧ યો. ૫ કળા
ક્ષેત્રફળ – ૩,૦૩,૨૮૮ યો. ૧૨ કળા [૨] હેમવંત ક્ષેત્ર ઃ [અથવા – હિરણ્યવંત ક્ષેત્રના માપો
:
-
વિષ્ણુમ્ભ – ૨૧૦૫ યો. ૫ કળા
જીવા – ૩૭૬૭૪ યો. ૧૫ કળા ક્ષેત્ર ફળ – ૬,૧૨,૫૩,૧૪૫ યો. ૫ કળા
વિષ્કમા – ૮૪૨૧ યો. ૧ કળા
૫૨૬ યો. ૬ કળા
ઇસુ – ધનુઃ પૃષ્ઠ – ૧૪૫૨૮ યો. ૧૧ કળા ભરતમાં બાહાનથી
-
બાહી
ઇસુ – ધનુ:પૃષ્ઠ – બાહા —
[૩] હરિવર્ષક્ષેત્ર [અથવા – રમ્યક ક્ષેત્રના માપો]
www
જીવા – ૭૩૯૦૧ યો. ૧૭ કળા
ઇષુ – ૧૬૩૧૫ યો. ૧૫ કળા ધનુ:પૃષ્ઠ - ૮૪૦૧૬ યો. ૪ કળા
ક્ષેત્રફળ – ૫૪,૪૭,૭૩,૮૭૦ યો. ૭ કળા બાહા ૧૩૩૬૧ યો. ૬ કળા [૪] [અર્ધ] મહાવિદેહ ક્ષેત્ર ઃ દક્ષિણાર્ધ કે ઉત્તરાર્ધ વિદેહ નું માપ
:
વિષ્ણુમ્ભ – ૧૬૮૪૨ યો. ૨ કળા
ઇસુ –
૫૦,૦૦૦ યો.
– ૧૫૮૧૧૩ યો. ૧૬ કળા ૧૬૮૮૩ યો. ૧૩ કળા
Jain Education International
૩૬૮૪ યો. ૪ કળા
૩૮૭૪૦ યો. ૧૦ કળા ૬૭૫૫ યો. ૩ કળા
ધનુ: પૃષ્ઠ
જીવા – ૧,૦૦,૦૦૦ યો રકળા ક્ષેત્રફળ – ૧૬૩૫૭૩૯૩૦૨ યો. લગભગ બાહા
-
[૫] રમ્યક્ષેત્રઃ ઉપરોકત હરિવર્ષ ક્ષેત્ર મુજબ તેના વિષ્ક આદિમાપ જાણવા.
-
[૬] હિરણ્યવંત ક્ષેત્ર ઃ ઉપરોકત હેમવંત લેત્રાનુસાર વિષ્યમ્ભ આદિ માપો જાણવા. [૭] ઐરાવત ક્ષેત્ર ઃ ઉપરોકત ભરત ક્ષેત્રાનુસાર વિષ્ઠ આદિ માપો જાણવા.
[ઉપરોકત માહિતી ક્ષેત્ર લોક પ્રકાશ ગ્રન્થના સર્ગ : ૧૬ ના શ્લોક ૩૭ થી ૪૧ તથા સર્ગ : ૧૭ ના ૧ થી ૧૩ શ્લોક મધ્યેથી તથા બૃહત્ક્ષેત્ર સમાસ ગાથા ૨૮ થી ૧૨૯ મધ્યેથી આ માહિતી સંગૃહીત કરવામાં આવી છે. તે વ્યવસ્થિતિ ગણીત જાણવું હોય તો જે-તે ગ્રન્થ જોવાં જરૂરી છે ]
બે લઘુ હિમવંત આદિછપર્વતોના–વિષ્કÇ, ઇષ્ટ, ધનુ:પૃષ્ઠ, જયા, ક્ષેત્રફળ, ઘનફળ, બાહાનું પ્રમાણ ઃ સૂત્રકાર મહર્ષિએ સ્વોપજ્ઞ ભાષ્યમાં ફકત સૂચના આપેલી છે. તેના આધારે અન્ય પ્રૌઢ ગ્રન્થો પરથી આ માહિતી અત્રે સંગૃહીત કરેલી છે.
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
