Page Text
________________
શ્રી. હેમ સારસ્વત સવઃ નિબંધસંગ્રહ
૧૫
કરેલ છે. મુદ્રિત ગ્રંથના પૃ. ૨૯૮ થયાં છે. સદર ગ્રંથને છેડે આઠમ અધ્યાય (શબ્દાનુશાસનને) પણ આપેલ છે.
ઇતિહાસ અને વ્યાકરણની નજરે આ ગ્રંથ પણ ઘણે ઉપયોગી છે. સંસ્કૃત “દ્વયાશ્રય ' કદાચ સિદ્ધરાજ જયસિંહના વખતમાં ૧૫ સર્ગ સુધી લખાયેલ હોય. આ આ ગ્રંથ તે કુમારપાળના સમયમાં લખાય છે અને કુમારપાળના જૈનત્વ સ્વીકારાદિ હકીકત ધ્યાનમાં લેતાં તેની કૃતિને સમય સં. ૧૨૨૦ લગભગ ગણી શકાય. ગુજરાતના ઇતિહાસ લખનારે આ બન્ને “યાશ્રયોને ઉપયોગ સારી રીતે કર્યો છે અને તેમાં નોંધેલ બનાવને આધારભૂત તેઓએ ગયા છે.
() “કાવ્યાનુશાસન – અલંકારચૂડામણિ શબ્દશાસ્ત્ર અને કેષિનું કામ પૂરું કર્યા પછી શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યે પિતાનું ધ્યાન કાવ્યના વિષય તરફ દેવું. કાવ્યની વ્યાખ્યા, રસ્સો, ચંપુ, અલંકાર, વિગેરે આ વિજ્ઞાન વિષય છે. એના આઠ અધ્યાય બનાવ્યા છે. એમાં રસ, ભાવ, રસાભાસ અને ભાવાભાસ પર વિવેચન છે. એમાં કાવ્યના દે બતાવ્યા છે, કાવ્યના ગુણોમાં માધુર્ય, ઓજસ અને પ્રસાદ પર વિવેયન છે. છ પ્રકારના શબ્દાલંકાર પર વિવેચન છે. અનુપ્રાસ પર ચર્ચા છે. અલંકારોના ઓગત્રીશ વિભાગ પાડવા છે. નાયકનાચિકાના પ્રકાર અને ગુણે પર વિવેચન છે. આ કાવ્યનું સંપૂર્ણ વિવેચન આ ગ્રંથમાં છે. એ કાવ્યાનુશાસન” પર પિતે “અલંકારચૂડામણિ નામની ટીકા લખી છે અને વિશેષ જાકારને માટે વિસ્તૃત વિવેચન સાથે “વિવેક' નામની ટીકા લખો છે. આ આ ગ્રંથ સદર બન્ને ટીકાઓ સાથે શ્રી રસિકલાલ છોટાલાલ પરીખે શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય તરફથી છાપ્યો છે. એના પર વિસ્તારથી વિવેચન કર્યું છે. અને કાવ્ય-સાહિત્ય ગ્રંથમાં આ પુસ્તકનું સ્થાન શું છે તેનું નિદર્શન
કર્યું છે.
કાવ્ય-સાહિત્યના વિષય પર આ ગ્રંથ સર્વદેશીય હોવા સાથે સંક્ષિપ્ત અને સ્પષ્ટ હેઈ વિદ્વાનની પ્રશંસા પામ્યો છે. એમાં ૨૦૮ સૂત્રો છે. “શબ્દાનુશાસન પછી એ ગ્રંથકારે પોતે આ સાહિત્ય ગ્રંથ બનાવ્યો છે એમ ગ્રંથની શરૂઆતમાં જણાવી ગ્રંથનું કર્તૃત્વ સ્પષ્ટ કર્યું છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005027 |
| Book Title | Haim Saraswat Satra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bharatiya Vidya Bhavan Mumbai |
| Publisher | Bharatiya Vidya Bhavan |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 366 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |