Page Text
________________
૧૮૬
ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ (૧૦) “દાનુશાસન
કાવ્યનુશાસન’ પછી ‘દાનુશાસનરચ્યું. આ ગ્રંથ તે સંસ્કૃત. પ્રાકૃત ભાષાનું પિંગળ છે. એમાં આઠ અધ્યાયમાં ૬૩ સૂત્ર છે. સંજ્ઞા પ્રથમ અધ્યાયમાં બતાવી માત્રામેળ છંદો અને અક્ષરમેળના ઇદ પર ખૂબ વિગતો આપી છે અને પ્રાકૃત તથા અપભ્રંશના વૃત માટે તે એ એક જ ગ્રંથ છે. એના પર વિસ્તારથી ટીકા જાતે લખી છે. દષ્ટાતેના લેકે જાતે જ બનાવ્યા છે, એટલે કાવ્ય પર તેમને કેટલે કાબૂ હતું તે જાણવા માટે આ ગ્રંથ દાખલાઓ પૂરા પાડે છે.
આ રીતે “શબ્દાનુશાસન,” “કાવ્યાનુશાસન, “દનુશાસન અને ‘લિંગાનુશાસન' દ્વારા લક્ષણશાસ્ત્ર અને સાહિત્ય વિભાગના સર્વ વિષય એક જ લેખકે પૂરા કર્યા છે. સાહિત્ય શબ્દ અહીં કાવ્યના વિજ્ઞાનમાં વાપરવામાં આવ્યો છે. એના વિશાળ અર્થમાં તે આખું ભાષાશાસ્ત્ર આવે. આપણે સાહિત્ય શબ્દ એ અર્થ માં આપણું પરિષદ સાથે વાપરીએ છીએ. સંસ્કૃતમાં બને અર્થ સુયોગ છતાં સાહિત્યને પારિભાષિક અર્થ સંકુચિત પણ થાય છે. એ રીતે આ દશ ગ્રંથે દ્વારા લક્ષણ અને સાહિત્યનું આખું વિશાળ ક્ષેત્ર લેખક મહાત્માએ પરિપૂર્ણ ખેડી લીધું. પૂર્વકાળના ભાષાના વિજ્ઞાન અને કળામાં જે જે વિષ આવે તે સર્વને આ રીતે તેઓએ અપનાવ્યા. અને આ રીતે તેઓની સાહિત્યસેવાનું પ્રથમ પ્રકરણ સં. ૧૨૦૮ આસપાસ પૂરું થયું.
(૧૧) “પ્રમાણુમીમાંસા”
વ્યાકરણ, કેષ, કાવ્ય અને છંદને વિષય પૂરો કરી આચાર્યશ્રીએ ન્યાયના વિષય તરફ પિતાનું ધ્યાન દેડાવ્યું. ન્યાય અને પ્રમાણના વિષય પર જેનેએ ખૂબ ચર્ચા કરી છે. એમના નય, નિક્ષેપ અને પ્રમાણના વિચારે સ્પષ્ટ, સુગમ્ય અને વિદ્વાનને વિચારમાં નાખી દે તેવા છે. એમને સ્વાવાદ–અનેકાંતવાદ તર્કની કોટિ પર રચાયેલ છે આ વિષય પર આચાયે “પ્રમાણ-મીમાંસા' રચી. એને પાંચ અધ્યાય બનાવ્યા. આ ગ્રંથ ઉપર પોતે જ ટીકા રચી. હાલ તે એના બીજા અધ્યાયના પ્રથમ આનિક સુધીને ભાગ લભ્ય થાય છે. આખું પુસ્તક જેસલમીરના ભંડારમાં છે એમ કહેવાય છે. એની શોધ થવાની
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005027 |
| Book Title | Haim Saraswat Satra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bharatiya Vidya Bhavan Mumbai |
| Publisher | Bharatiya Vidya Bhavan |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 366 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |