Haim Saraswat Satra

SR No.: 005027
Original Sutra Author: N/A
Author: Bharatiya Vidya Bhavan Mumbai
Publisher: Bharatiya Vidya Bhavan
Publication Year: 2004
Total Pages: 366
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 17 MB

Page 124

શ્રી. હૈમ સારસ્વત સત્ર - નિબધસ ગ્રહ
43
જ્ઞાનામૃત ષાયું, જેમણે ગુજરાતને સદાચાર – સુસ’સ્કારી શીખવી આચાર્ય તરીકેની ગંભીર જવાબદારીવાળી પેાતાની ઉત્તમ ફરજ બજાવી તથા વિદ્વત્તા સાથેની સાધુતાની ઊંચી કિંમત અંકાવી.
૨
સિદ્ધરાજ જયસિંહ જેવા પ્રબલપ્રતાપી મહારાજાધિરાજ ગૂર્જરેશ્વરે પ્રતિભાશાળી જે વિદ્દરત્નની પ્રૌઢ વિદ્વત્તાનાં પૂજન કર્યા... અને પ્રાથના કરતાં જેમણે શ્રેષ્ઠ શબ્દાનુશાસન રચ્યું.૧ સિદ્ધ – હેમચન્દ્ર નામથી સુપ્રખ્યાત થયેલા જેમના પ્રશસ્ત શબ્દાનુશાસનને પદ્મહસ્તી પર સ્થાપી ગૂજરેશ્વરે જેમની વિદ્વત્તાનું ગૌરવ પ્રકટ કર્યું, ૨ સેંકડા પુસ્તક – પ્રતિ। લખાવી તેને સરસ્વતીભંડારામાં આપી અભ્યાસીઓને અને અધ્યાપકાને અનુકૂલતા કરી આપી, પઠન પાનાદિ પ્રબંધ કર્યાં; તથા પરીક્ષા, પરિતાષિક, પ્રાત્સાહનાદિની ઉત્તમ ચેાજના કરી ગુજરાતમાં વિદ્યા – પ્રચાર માટે ગુજરાતની તત્કાલીન રાજધાની ( પાટણ ) તે વિદ્યાએાનું કેન્દ્ર બનાવ્યું, વિદ્યા – વૃદ્ધિથી વિદ્વત્તામાં અન્ય દેશ કરતાં ગૂજરાતને અગ્રગણ્ય ઉન્નત બનાવ્યું.
જેમના શબ્દાનુશાસન (અષ્ટાધ્યાયી સંસ્કૃત – પ્રાકૃતાદિ ષડ્વાષાનું વ્યાકરણ, લિંગાનુશાસન, ધાતુપારાયણ, ાક્રિષ્ણુપા વગેરે અંગ અને લઘુત્તિ, બૃત્તિ, બૃહન્યાસ વગેરે સાથે)ના અભ્યાસ કરી સેકડૅ। અભ્યાસીએ વ્યુત્પન્ન શબ્દશાસ્ત્રજ્ઞા અને ષડ્તાષા-વિશારદા થયા.
જેમની દેશીનામમાલા
( રત્નાવલી ), અભિધાનચિંતામણિ નામમાલા, અને જેમના અનેકા – સંગ્રહ, નિધ ટુરશેષ ( વનસ્પતિશાસ્ત્ર વિષયક કાશ) વગેરે સ્વાપન વિવરણવાળા, વિશિષ્ટ સુગમ સરલ સંકલનોવાળા સસ્કૃત પ્રાકૃત ભાષાના કાશાએ સાહત્યસેવી જનતા
૧. '××× તેનાતિવિસ્તૃત-૩ામ-વિત્રીનૅ રાષ્ટ્રાનુરાાસનસમૂહત્ત્વચિતેન । अभ्यर्थितो निवमं व धवद् व्यधत्त शब्दानुशासमिदं मुनिहेमचन्द्रः || ”
૨ પ્રભાવકચરિત્રમાં વર્ણન કરેલા આ ભાવને સૂચવતું એક ચિત્ર, પાટણમાં રહેલી એ વ્યાકરણની પ્રાચીન તાડપત્રપેાથી પર છે, જેનુ` સૂચન અમે વત્તનણ્યનૈનમાન્ડા રીયપ્રન્થસૂચી ( ગા. એ. સ. નં.૭૬ )માં કર્યું છે.