________________
૧૬૬
આગમ કથાનુયોગ-૫
કચડાઈને મરી જાય અને વારના છિદ્રરહિત કપાયુગલ (દરવાજા)ને કારણે જ્યાં પ્રવેશ કરવો દુષ્કર હતો.
ધનુષ્ય જેવા વક્ર પરકોટાથી આ નગરી ઘેરાયેલી હતી. તે પરકોટા પર ગોળ આકારના બનેલા કપિશીર્ષકોથી સુશોભિત હતી. તેના રાજમાર્ગ, અટ્ટાલક, ઘૂમટીઓ, ચરિકા, વારીઓ, ગોપુરો, તોરણોથી સુશોભિત અને સુવિભક્ત હતી તેની અર્ગલા અને ઇન્દ્રકીલ–નિપુણ શિલ્પીઓ દ્વારા નિર્મિત હતી. હાટ–માર્ગ, વ્યાપાર ક્ષેત્ર, બજાર આદિના કારણે તથા અનેક શિલ્પીઓ, કારીગરોના આવાસિત હોવાને કારણે તે સુખ-સુવિધાપૂર્ણ
હતી.
આ ચંપાનગરીના શૃંગાટકો, ત્રિકો, ચતુર્મુખો, ચત્રો એવા સ્થાનમાં વાસણ આદિની દુકાનો તથા અનેક પ્રકારની વસ્તુઓથી તે પરિમંડિત અને રમણીય હતી. રાજાની સવારી નીકળતી રહેવાને કારણે તેના રાજમાર્ગો પર ભીડ લાગેલી રહેતી હતી. ત્યાં અનેક ઉત્તમ ઘોડા, મદોન્મત્ત હાથી, રથસમૂહ, શિબિકા, સ્વન્દમાનિકા, યાન તથા યુગ્ય આદિનો ઝમેલો લાગેલો રહેતો હતો. ત્યાં ખીલેલા કમળોથી શોભિત જળાશય હતા. સફેદી કરાયેલા ઉત્તમ ભવનોથી તે સુશોભિત, અત્યધિક સુંદરતાને કારણે નિર્નિમેષ નેત્રોથી પ્રેક્ષણીય, પ્રાસાદીય, દર્શનીય, અભિરૂપ અને પ્રતિરૂપ હતી. ૦ ચંપાનગરીના પૂર્ણભદ્ર ચૈત્યનું વર્ણન :
(આગમોમાં અનેક સ્થાને જુદા જુદા મૈત્યોના નામ આવે છે. ત્યાં તેના વર્ણનને બદલે ‘વાગ' કે “નહીં વિવરૂપમાં લખ્યું છે. ત્યાં ત્યાં આ વર્ણન જાણવું)
તે ચંપાનગરીની બહાર ઇશાન ખૂણામાં પૂર્ણભદ્ર નામે ચૈત્ય હતું તે ચિરકાળથી ચાલ્યું આવતું હતું. પૂર્વ પુરુષો તેની પ્રાચીનતાની ચર્ચા કરતા રહેતા હતા. તે સુપ્રસિદ્ધ હતું, તે ચડાવો કે ભેટ આદિના રૂપમાં પ્રાપ્ત સંપત્તિથી યુક્ત હતું. તે ચૈત્ય કીર્તિત હતું. છત્ર, ધ્વજા, ગંટા, પતાકાથી યુક્ત હતું. નાની અને મોટી ઝંડીઓથી સજાવેલું હતું. સફાઈને માટે ત્યાં રુંવાટાવાળી પીંછીઓ રખાયેલી હતી. વેદિકાઓ બનેલી હતી.
આ પૂર્ણભદ્ર ચૈત્યની ભૂમિ છાણ વડે લેંપાયેલી હતી. તેની દીવાલો ખડી, ચુના આદિથી પોતેલી હતી. તેની દીવાલો પર ગોરોચન તથા આર્દ્ર–લાલ ચંદનની પાંચો આંગળીઓના અને હથેલીસહિત, હાથના છાપા લાગેલા હતા. ત્યાં ચંદનના કળશો રાખેલા હતા. તેના પ્રત્યેક વાર ભાગ ચંદનકળશો અને તોરણોથી સજાવાયેલા હતા. જમીનથી ઉપર સુધીના ભાગોને સ્પર્શતી એવી મોટી–મોટી ગોળ તથા લાંબી અનેક પુષ્પમાળાઓ લટકતી હતી. પંચરંગી ફૂલોના ઢેરના ઢેર ત્યાં ચઢાવાતા હતા. જેથી તે ઘણું જ સુંદર લાગતું હતું. કાળો અગરુ, ઉત્તમ કુદરુક, લોબાન તથા ધૂપની મધમધતી મહેકથી ત્યાંનું વાતાવરણ ઘણું મનોજ્ઞ હતું, ઉત્કૃષ્ટ સૌરભમય હતું. સુગંધિત ધુમની પ્રચુરતાથી ત્યાં ગોળ-ગોળ ઘૂમમય ગોટા બની રહ્યા હતા.
આ પૂર્ણભદ્ર ચૈત્ય નટ, નર્તક, જલ, મલ, મૌષ્ટિક, વિદૂષક, પ્લવક, કથક, લાસક, લેખ, મંખ, તૃણાલ, તુંબવીણિક, ભોજક તથા ભાટ આદિ યશોગાયકોથી યુક્ત હતું. અનેકાનેક નાગરિકો તથા જનપદવાસીઓમાં તેની કીર્તિ ફેલાયેલી હતી. ઘણાં જ દાનશીલ,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org