________________
ચક્રવર્તી – ભરત કથા
૫૯
હરિણીના ઘૂંટણ જેવી વિશાળ અને ઉન્નત હતી. તેના અંગપ્રત્યંગ પ્રહાર વર્જિત હતા.
– તે અશ્વરત્નનું શરીર સોનાના આભૂષણોથી શૃંગારિત હતું. શાસક વિચિત્ર પ્રકારના રત્નો અને સોનાના ફૂલોથી જટિલ હતી. કંચનયુક્ત મણિઓની બનેલી તથા સોનાના પતરાની બનેલી અનેક પ્રકારની ઘંટડીઓના સમૂહ અને મોતીઓના ઝૂમખાથી સુશોભિત પીઠ હતી. કર્કતનરત્ન, ઇન્દ્રનીલરત્ન, મરકત મણિ મસારગલ્લ રત્નોથી મંડિત એવું રતિકર મુખ હતું. મણિ જડેલ સૂત્રોથી વિભૂષિત હતું. દેવબુદ્ધિથી બનાવાયેલ કનકમય પાનું તેના પર તિલક હતું. ઇન્દ્રવાહન સમાન વળી જવાના સ્વભાવવાળું હતું. રૂપવાન્ હતો. પાંચ અવયવો પર વિંઝાતા ચામરથી યુક્ત હતો. ભૂતલ પર ચાલનારો હતો. વિકસિત–દઢ પલકોવાળા તેના નિર્દોષ નેત્રો હતા. સુવર્ણ, રત્ન, ચાંદી જડિત વસ્ત્રો તેના શરીર પર ઓઢાડેલા હતા તાલુ, જીભ, મુખ તપેલા સોના જેવા હતા. નાસિકા લક્ષ્મીના અભિષેક ચિન્હવાળી હતી. કમલપત્ર પર રહેલ જળબિંદુ સમાન તેના શરીર પર નિશાન હતા. અચંચલ હતો, શરીર ફૂર્તિવાળુ હતું. ચરક પરિવ્રાજક માફક અશુચિરહિત હતો.
– તે અશ્વરત્ન જ્યારે ચાલતો ત્યારે જમીન પર ખુરીના લાગવાથી ઠવ–ઠવની ધ્વનિ થતી હતી (દાબડાનો મધુર રણકાર થતો હતો) ચાલતી વખતે તેના બંને પગ મોઢા સુધી જતા હતા, ત્યારે એવું લાગતું હતું કે, જાણે તે બંને પગને મુખમાંથી કાઢી રહ્યો છે. પોતાની તે જ ગતિ દ્વારા કમળના તંતુ અને પાણીનો સહારો લઈને ગતિ કરતો હતો અર્થાત્ સરકતો હોય તેમ દોડતો હતો. જાતિ, કુળ, રૂ૫ આદિની અપેક્ષાએ પ્રશસ્ત, બાર આવર્તવાળ, વિશુદ્ધ લક્ષણ, ઉત્તમકુળમાં ઉત્પન્ન, મેઘાવી, ભદ્ર અને વિનીત હતો. તેની રોમરાજિ અતિશય પાતળી અને સુકુમાલ હતી. તે સ્નિગ્ધ કાંતિવાળો અને સુંદર ગતિવાળો, દેવ, મન, પવન, ગરુડના વેગને જીતનારો એવો ચપળ અને શીઘગામી હતો. ઋષિ સમાન ક્ષમા ધારણ કરનાર, સુશિષ્ય સંદેશ પ્રત્યક્ષ વિનીત, જળ, અગ્નિ, પાષાણ, ધૂળ, કીચડ, કંકર, રેતી, નદીતટ, સમુદ્રતટ, વિષમ, પર્વત, ગુફા, કંદરા આદિ દુર્ગમ ભૂમિને લાંઘવામાં–પહોંચાડવામાં અને પાર કરવામાં સમર્થ હતો.
મોટા મોટા યોદ્ધા પણ જેને પછાડવામાં સમર્થ ન હતા. પ્રતિપક્ષી પર તે અશ્વ ટૂટી પડવાના સ્વભાવવાળો હતો. આંસુ પાડવાવાળો ન હતો. જેનું તાલું કાળું ન હતું, સમયે હણહણવાવાળો, નિદ્રા વિજેતા, પરીષહ વિજયી, લઘુશંકાદિ માટે સ્થાન ગવેષણા કરનાર, જાતિવંત, બેલાના ફૂલ જેવી નિર્મળ નાસિકાવાળો, પોપટની પાંખ જેવા વર્ણવાળો, મનને અભિશમ, એવો કમલામેલ અથરત્ન હતો. તેના પર આરૂઢ થયો, હાથમાં ખગરત્ન લીધું.
આ ખગરત્ન નીલકમલના સમૂહ સમાન શ્યામલ, ચંદ્રમંડલ સમાન ચમકતું, શત્રુજનોનું વિનાશક, કનક અને રત્નની મૂઠથી મંડિત, નવમલ્લિકાના પુષ્પ જેવી ગંધવાળી તથા અનેક પ્રકારના મણિરત્નોથી વિવિધ પ્રકારના ચિત્રોથી યુક્ત, તીક્ષ્ણ અને ચમચમતી ધારવાળું, લોકમાં અનુપમ હતું. તે ખગર– વંસવૃક્ષ, સીંગ, અસ્થિ, હાથીદાંત, ફૌલાદના બનેલા વિશાળ લોહદંડ અને ઉત્તમ વજને ભેદવામાં સમર્થ – યાવત્ – સર્વત્ર અપ્રતિહત ગતિવાળું હતું તેથી જંગમ પ્રાણીઓને ભેદવામાં તો કુંઠિત થઈ જ ન શકે ! તે દિવ્ય ખગરત્ન પચાસ આંગળ લાંબુ, સોળ આંગળ પહોળું અને અડધો અંગુલ જાડું હતું. આ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org