________________
સેતાની ચર”
ઈ. સ. ૧૭૦૭માં ડેનિસ પેપિનની “કુદા” અને ૧૮૦૭માં ફલ્ટને ઇંગ્લેંડથી વૉટ્સનું સ્ટીમ-ઍન્જિન મંગાવીને અમેરિકામાં બનાવેલી પહેલી સ્ટીમ-બોટ એ બંને કરતાં મેસ લેથિયરીની સ્ટીમ-બોટ વધુ આગળ પ્રગતિ બતાવતી હતી. અલબત્ત, એ પણ એક આગળનો તબક્કો જ હતો –-ઍજિનિયરિંગ વિદ્યા મુજબની સંપૂર્ણ રચના આવવાને તો હજુ ઘણી વાર હતી.
પોતાની સ્ટીમ-બોટના એંજિનની ડિઝાઇન મેસ થિયરીએ પોતે જ તૈયાર કરી હતી, અને પછી ફ્રાંસમાં બર્સીના લોખંડના કારખાનામાં જઈને તે મુજબનું ઍદિ ન તૈયાર કરાવ્યું હતું. જે હોશિયાર કારીગરે એ ડિઝાઇન પ્રમાણે એંજિન તૈયાર કરી આપ્યું હતું, તે હવે મારી ગયો હતો, એટલે આ જાતનું બીજું એંજિન બનાવવું આપોઆપ અશક્ય બની ગયું હતું.
ઉપરાંત, લેથિયરી પોતે બેમેન જઈને જોઈતું ઇમારતી લાકડું ખરીદી આવ્યો હતો, અને પોતે જ જહાજ બનાવનાર કુશળ સુતાર હોવાથી, તેણે આખા જહાજનું ખોખું પણ જાત-દેખરેખ હેઠળ તૈયાર કરાવ્યું હતું. બહારની બાજુ ડામર લપેડવાને બદલે વધુ સારો ગણાતો ખાસ હિંદી વૉરનિશ તેણે ઉપયોગમાં લીધો હતો. તેના ખીલા-ખૂંટા પણ મજબૂત અને ખાસ તૈયાર કરાવેલા હતા.
તેને ઝટ ઘુમાવી શકાય તે માટે ટૂંકું બનાવવામાં આવ્યું હતું; અલબત્ત, તેના લડકામનું વજન તથા એંજિનનું વજન તેનો એ ટૂંકાપણાને લાભ ખાઈ જતાં હતાં. તેનું વચલું પેટું બહુ પહોળું હતું તેથી તેની ગતિ રૂંધાતી હતી. તોફાને વખતે તે આગળ કે પાછળ પાણીમાં વધુ ઊતરી જતી–જે ગુરુત્વાકર્ષણ-કેન્દ્ર સાચવવામાં થયેલી ભૂલનું સૂચન કહેવાય. તેનું સુકાન પણ જૂની પદ્ધતિનું હતું,-- અત્યારની ચક્ર-પદ્ધતિનું નહીં.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
