________________
માનવ પુરુષાર્થ અને સિદ્ધિ
૧૬૧
જિલિયાતને એકી સાથે ભીના રહેવાની અને તરસ્યા રહેવાની રાતના વેઠવાની હતી. અવારનવાર તે પેાતાની ભીની બાંય ચૂસ્યા કરતા. તેની ભઠ્ઠીની આગ તેને ભાગ્યે હૂંફ આપતી. એક બાજુ ગરમી અને બીજી બાજુ કાતીલ ઠંડી કે ભેજ – એનાથી જરાય આરામ ન મળે. તેને અર્ધું અંગે પરસેવા રહેતા, અને અર્ધ અંગે ટાઢના ધ્રુજારો.
ટૂંકમાં તેની પરિસ્થિતિની એકેએક વિગત તેની સાથે સંઘર્ષમાં ઊતરનાર કાયમના દુશ્મનની જ ગરજ સારતી હતી.
४
જિલિયાતની વખાર ખાલી થઈ ગઈ હતી; તેનાં ઓજારો ભાગીતૂટી ગયાં હતાં; દિવસે તે ભૂખ્યો અને તરસ્યો રહેતા, તથા રાતે ટાઢે મરતા હતા; આખે શરીરે તેને ઘા અને ઘારાં હતાં; તેનાં કપડાંમાં પણ એ જ રીતનાં ઘારાં-બાકાં પડેલાં હતાં; તેના હાથ ચિરાઈ ગયા હતા; તેના પગ લાહીલુહાણ થઈ ગયા હતા; તેનાં અંગેા સુકાઈ ગયાં હતાં; તેને ચહેરો ફીકી પડી ગયા હતા : માત્ર તેની આંખામાંથી એક અનેાખા તેજની વાળા ચમકી રહી હતી : મનુષ્યની સંકલ્પશક્તિની અમર વાળા !
સાંકડાં અંતરવાળા માણસે જ તેમની આંખા મિચકાર્યા કરે છે; ઉદાર વિચારોવાળાઓની આંખમાંથી તેજની વીજળી જ ઝબૂકે છે. કોઈની પાંપણ નીચે તેજની રેખા ન દેખાય, તે જાણવું કે એના મગજમાં કશે। વિચાર નથી, કે હૃદયમાં કશી ભાવના નથી. જે પ્રેમભાવનાથી પ્રેરિત થયા હોય, તે દૃઢ સંકલ્પબળ દાખવે; અને જે દૃઢ સંકલ્પબળ દાખવતો હોય, તેને ચહેરો બુદ્ધિવંત તથા તેજસ્વી દેખાય. જે પુરુષાર્થ કરે છે, તે ભવ્ય બને છે. મહાત્માપણાની આખી ચાવી એક જ શબ્દમાં રહેલી છે – ‘ પુરુષાર્થ ’. તમારું લક્ષ્ય લૌકિક હોય કે પારલૌકિક હોય, પરંતુ છેવટ સુધી પુરુષાર્થ કર્યા કરો – તેમાંથી જ તમને અંતિમ સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે. પહેલાનો દાખલા કોલંબસ છે; બીજાના દાખલા જિસસ છે.
ટૉ. ૧૧
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
