________________
ફરતે પરાળ વગેરેની પથારીઓ જેવું પાથરી રાખેલું હોતું. એ પથારીમાં સૂએ, તે પડખાં ફેરવી આળોટવા માટે તે એક આંગળ જેટલી જગા પણ ફાલતુ ન મળે, અને પગ તો કુવની કિનાર સુધી જ પહોચે. વરસાદમાં પગનાં તળિયાં પલળતાં રહે. એવી એક પથારીમાં માત્ર રાતે સૂવા આવવા બદલ દર અઠવાડિયે બે સૂ* આપવા પડે.
લોકો એ પથારીમાં રાતે સૂઈ જાય અને સવાર વાવતા વાય. કેટલાક તે રાતે આવીને ઘૂસી જાય અને સવારના પૈસા આપ્યા વિના જ વિદાય થઈ જાય. ઘણાંએ તો દિવસ દરમ્યાન કશું ખાધુ જ ન હોય. અનેક પ્રકારના દુરાચાર, અનેક પ્રકારની ભ્રષ્ટતા તથા અનેક પ્રકારના રોગ અને ચેપ ત્યાં સ્ત્રી-પુરુષના જાતીય ભેદ વિના ભેગા સૂઈ રહે!
કૂવા ઉપર છાપરું ન હોવાથી વરસાદનું તથા નેવાંનું પાણી તેમાં જ જાય. અને કૂવાને જરા પણ ઊંચી કિનારી ન હોવાથી આસપાસનો કચરો કે ગંદકી પણ એમાં જ જાય. કુવો ત્રીસ ફૂટ ઊંડે હતો, અને તરસ્યાંને તેમાંથી વગર કિંમતે પીવાનું પાણી મળી રહેતું. જિંદગીથી જે કંટાળ્યું હોય, તેને તેમાં પડીને આત્મહત્યા કરવાનું પણ મફત જ મળતું.
એ ઓસરાના ઉપર ત્રણે બાજુએ એક માળ હતો, અને માળ ઉપર ત્રિકોણિયું. એ માળમાં કોઈ બારીને કાચ ન હતો કે ચોકઠામાં બારાણું ન હતું. બધું જ બહારનાં હવા-પાણીને અંદર અવર-જવર કરવા માટે ખુલ્લું હતું. ઉપરના માળમાં જરા કાયમી ગણાતા ભાડવાતો રહેતા હતા અને મકાન-માલિકણ પોતે પણ. ભાડવામાં એક કોલસાને વેપારી હતી, જે ભાડા પેટે અવારનવાર મકાન માલિકણને કોલસા આપતો હત; એક ચીંથરાં ભેગાં કરનાર હતા, જે દર અઠવાડિયે ભાડા પેટે મકાનમાલિકણનાં મરઘાંબતકાં માટે દાણા આપતો; અને ત્રીજો
* ૨૦ સૂને એક કાંક; અને ૨૫ ક્રાંકનો એક પાઉંડ અર્થાત ૧૫ રૂપિયા ગણુએ, તો બે સૂના લગભગ છ પૈસા થાય.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
