________________
૧૮૩
બત્રીશી-૩, લેખાંક-૧૯ કલ્યાણકર બને એનો મુખ્ય આધાર એ અનષ્ઠાનનું અહિંસાદિમય સ્વરૂપ તો નથી જ, પણ શાસ્ત્રજ્ઞા (=શાસ્ત્રવચનરૂપ જિનાજ્ઞા) પણ નથી જ, પણ ગુર્વાશા જ છે. “એગભાં ચ ભોયણ આવા શાસ્ત્ર વચનને જાણીને કોઈ રોજિંદા એકાસણા કરે તો પણ એ આરાધના રૂપ બને જ એવો નિયમ નથી. જ્યારે ગુર્વાજ્ઞાને અનુસરીને એકાસણાં શું? બેસણાં કે નવકારશી કરે તો પણ આરાધના રૂપ બને જ છે.
અલબત્ત સામાન્ય પરિસ્થિતિમાં ગુર્વાજ્ઞા પણ અન્યૂનાધિકપણે જિનાજ્ઞાસ્વરૂપ જ હોય છે. વળી જિનાજ્ઞા ગ્રન્થસ્થ હોવાથી જાણવી સરળ હોય છે. એટલે સામાન્ય પરિસ્થિતિમાં જિનાજ્ઞા પણ મુખ્ય આધાર બની જ શકે છે. વળી આ જિનાજ્ઞા પણ સામાન્ય રીતે તો અનુષ્ઠાનના સ્વરૂપને અનુસરીને હોય છે. માટે અનુષ્ઠાનનું સ્વરૂપ પણ એ રીતે આધારરૂપે કહી શકાય છે જ. એટલે જ અહિંસા પરમો ધર્મ વગેરે સૂત્ર પ્રસિદ્ધ બન્યા છે. વળી આવી સામાન્ય પરિસ્થિતિમાં તો ગુર્વાજ્ઞા પણ એવી જ હોય છે. પણ જ્યારે પરિસ્થિતિ વિશેષ રૂપ બની હોય છે. કંઈક વિષમ બની હોય છે, ત્યારે પણ શાસ્ત્રો કાંઈ બદલાઈ જતા નથી કે અનુષ્ઠાનનું સ્વરૂપ પણ કાંઈ બદલાઈ જતું નથી. માટે એ બે આધારભૂત રહેતા નથી. પણ ગુર્વાજ્ઞા, પરિસ્થિતિને અનુરૂપ રીતે બદલાઈ જાય છે, માટે એ જ આધારભૂત બની રહે છે.
તથા ત્રણે કાળના બધા દર્દીઓ અંગેની સામાન્ય પરિસ્થિતિમાંસમસ્તિગત રીતે વૈદ ચિકિત્સાશાસ્ત્રનું જ નિરૂપણ કરતા હોય છે, એમ સામાન્ય રીતે ગીતાર્થ ગુરુભગવંત પણ શાસ્ત્રવચનોનું જ માર્ગદર્શન આપતા હોય છે. પણ પરિસ્થિતિ બદલાય કે દર્દી વિશેષ પ્રકારનો હોય તો જેમ વૈદાજ્ઞા મુખ્ય બની જાય છે એમ પ્રસ્તુતમાં પણ ગુર્વાજ્ઞા જ મુખ્ય બની જાય છે. ટૂંકમાં, સામાન્ય પરિસ્થિતિમાં તો, જિનાજ્ઞા અને ગુર્વાશા બન્ને એકસમાન હોય છે, ને બન્ને આધારભૂત હોય છે, જ્યારે વિશેષ પરિસ્થિતિમાં માત્ર ગુર્વાશા જ આધારભૂત હોય છે. એટલે ગુર્વાજ્ઞા બધી પરિસ્થિતિઓમાં
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org