________________
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે
‘સાધુએ રોજ એકાસણાં કરવા જોઈએ' વગેરે રૂપ વાસ્તવિક મોક્ષમાર્ગને હવે બાળજીવો જોઈ શકતા નથી. એટલે બાળજીવો સમક્ષ જ્યારે દેશના આપવાની હોય ત્યારે ઉત્સર્ગમાર્ગની જ દેશના આપવી જોઈએ જેથી એમના મનમાં આરાધના માર્ગ તરીકે એની જ પ્રતિષ્ઠા થાય. આપવાદિક આચરણની નહીં. તેમ છતાં, જો કોઈ વ્યાખ્યાનકાર બાળજીવો સમક્ષ આપવાદિક વિધાનોની પ્રરૂપણા કરવા માંડે તો એ પરસ્થાન દેશના કહેવાય છે. આવી પરસ્થાન દેશનાથી બાળજીવોને અતિપરિણામ થાય છે, એ આપણે જોઈ ગયા.... માટે આ બત્રીશીના પ્રારંભમાં જણાવાયેલું હતું કે પરસ્થાન દેશનાથી બુદ્ધિમાં અપરિણામ કે અતિ પરિણામરૂપ અંધાપો થાય છે. જેવી પ્રરૂપણાની વાત છે એવી જ પોતાની આચરણાની વાત પણ જાણવી.
८०
આશય એ છે કે બાળજીવ માત્ર બાહ્યદેખાવ જોનારો હોય છે. દેખાવની સાથે આચરણને મેળ ખાય છે કે નહીં ? એનો વિચાર કરવાની એની નથી ક્ષમતા હોતી કે નથી એને આવશ્યક્તા ભાસતી હોતી. એટલે એની બુદ્ધિમાં જે વ્યક્તિની ધર્માત્મા તરીકે-આરાધક તરીકે છાપ ઊભી થઈ ગઈ એ વ્યક્તિના બધા આચરણને એ ‘ધર્મ' તરીકે - ‘આરાધના’ તરીકે માનવા માંડે છે. એને એમ જ થાય છે કે ધર્માત્માએ આવું આચરણ કરવું જોઈએ... એટલે મારે જો ધર્માત્મા-આરાધક બનવું હોય તો મારે પણ આવું જ કરવાનું એમ વિચારી એ પણ એવું આચરણ ચાલુ કરી દે એ સંભવિત છે. આમે ‘મહાજનો યેન ગતઃ સ પન્થાઃ' કહેવાયું જ છે ને.... આ જ કારણ છે કે બાળજીવો સમક્ષ આચરણ પણ સમુચિત જ રાખવું - શિથિલ આચરણ કરવું નહીં - એવું જ્ઞાનીઓએ કહ્યું છે.
મધ્યમજીવ તો આચરણને મહત્તા આપનારો હોય છે. આચરણ સમુચિત હોય, શાસ્ત્રોક્ત ઝીણી ઝીણી કાળજીવાળું હોય તો જ એને એ આરાધના તરીકે સ્વીકારે છે. આપવાદિક આચરણાને ‘આરાધના' તરીકે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
