Page Text
________________
भावनिक्षेपव्याप्तिः
पङ्कजनिकर्तृत्वलक्षणस्य व्युत्पत्तिलभ्यस्यार्थस्य तत्र सत्त्वादिति न व्युत्पत्त्यर्थसत्त्वमात्रेण नवमतीर्थकरे ‘चन्द्रप्रभ'पदव्यपदेशत्वापत्तिः। तथापि यतस्तत्र व्युत्पत्त्यर्थस्य सत्त्वमतस्तत्र सामान्यरूपेण तु तद्व्यपदेश इष्ट एवेति व्यक्तमावश्यकनियुक्तौ।। ___ अथ 'यत्र यत्र वह्निस्तत्र तत्र धूमः' इति व्याप्तेरसत्त्वेऽपि 'यत्र यत्रा!न्धनसंयोगविशिष्टवह्निस्तत्र तत्र धूमः' इति व्याप्तिस्त्वस्त्येव। एवं प्रस्तुते किंरूपा व्याप्तिरस्तीति चेत् ? शृणु- प्रस्तुतेऽपि 'यत्र यत्र व्युत्पत्त्यर्थस्तत्र तत्र भावनिक्षेपत्व'मिति व्याप्तेरसत्त्वेऽपि यत्र यत्र विवक्षितपदप्रतिपाद्यत्वविशिष्टव्युत्पत्त्यर्थस्तत्र तत्र भावनिक्षेपत्वम्' इति व्याप्तिरस्त्येव।
ननु लक्ष्मीपत्याख्यस्य मनुजस्य श्रीपत्यादिपदाभिधेयत्वं स्यान्न वेति चेत् ? तस्य मनुजस्य वस्तुतः श्रीमत्त्वे लक्ष्म्याः पतिरिति व्युમાનવા પડશે, કારણ કે એમાં પણ “પંકમાં પેદા થયેલ હોય તે પંકજ એવો વ્યુત્પત્તિ અર્થ તો રહ્યો જ છે. એટલે વ્યુત્પત્તિ અર્થ હોવા માત્રથી નવમા ભગવાનનને “ચન્દ્રપ્રભ' કહેવાની આપત્તિ આપવી બરાબર નથી. છતાં પણ ત્યાં વ્યુત્પત્તિ અર્થ હાજર છે. માટે શ્રી તીર્થકરોના સામાન્યનામ રૂપે તો એવો ઉલ્લેખ ઈષ્ટ પણ છે જ એ વાત સ્પષ્ટ રીતે આવશ્યક નિર્યુક્તિમાં જણાવેલી છે.
शंst : 'ori या अग्नि त्या त्यां धूम' मावी. व्याति मसे नथी.. જ્યાં જ્યાં ભેજવાળા બળતણવાળો અગ્નિ ત્યાં ત્યાં ધૂમ આવી વ્યાપ્તિ તો છે જ. એમ પ્રસ્તુતમાં કેવી વ્યાપ્તિ મળશે ?
સમાધાન : સાંભળો. પ્રસ્તુતમાં પણ “જ્યાં જ્યાં વ્યુત્પત્તિઅર્થ ત્યાં ત્યાં ભાવનિક્ષેપત્ન” આવી વ્યાતિ ભલે નથી. જ્યાં જ્યાં વિવક્ષિતપદનું પ્રતિપાદ્યત્વ હોય અને સાથે વ્યુત્પત્તિઅર્થ હોય ત્યાં ત્યાં ભાવનિક્ષેપર્વ આવી વ્યક્તિ છે જ.
शंst : 'सभापति' नामे भास. 'श्रीपति' नामे लोडावी. शय ?
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004967 |
| Book Title | Nikshepvinshika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Abhayshekharsuri |
| Publisher | Divya Darshan Trust |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 292 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |