Page Text
________________
१६०
श्रीनिक्षेपविंशिका-१५
जात्यादिषु या शक्तिः सा भिन्ना वैका वेत्यर्थः। शृण्वत्रोत्तरम् - निक्षेपाधिकारे चिन्त्यमाने सर्वस्य शब्दस्यैकशक्तिकत्वमपि मन्तव्यं, पृथक्शक्तिकत्वमपि । तच्चैवं– भावघटमुद्दिश्य सकृदेवोच्चरितेन घटशब्देन जातेराकृतेर्व्यक्तेश्चेत्येवं तिसृणामप्युपस्थितिर्भवत्येव । कदाचिज्जातेः, कदाचिदाकृतेः, कदाचित्तु व्यक्तेरेवोपस्थितिरित्येवं तु न कदाचिदपि भवति । ततश्च पुष्पदन्तशब्दतुल्यतयैकशक्तिकत्वं निर्बाधं सिध्यत्येव। अत्र भावनिक्षेपात् कथञ्चिदभिन्नानामेव स्थापनादीनामेकयैव शक्त्योपस्थितिर्भवतीति ध्येयम् ।
__परन्तु यदा गोपालदारकादिलक्षणं नामनिक्षेपादिकमुद्दिश्य शब्दः प्रयुक्तो भवेत्तदा सकृदुच्चरितः स शब्दः प्रकरणवशाद् नामादीनां चतुर्णामन्यतममेव बोधयति, न तु सर्वान्, अतः स हरिशब्दवत् पृथक्शक्तिक एव सिध्यति । ततश्च ‘गाः पालयन्तमिन्द्रं पश्ये'त्यादिवाक्य इन्द्रशब्द इन्द्राख्यगोपाललक्षणं नामेन्द्रमेव बोधयति, न तु છે. તે આ રીતે - જ્યારે ઘટ શબ્દ ભાવઘટને ઉદેશીને બોલાયેલો હોય છે ત્યારે એકી સાથે એ જાતિ-આકૃતિ અને વ્યક્તિ. એ ત્રણે નિક્ષેપને ४॥वी. ४ है छ.. स्यारे तिने ४ (भावनिक्षेपने ४), स्यारे આકૃતિને જ (સ્થાપનાનિષેપને જ), ને ક્યારેક વ્યક્તિને જ (દ્રવ્યનિક્ષેપને જ) જણાવે આવું ક્યારેય બનતું નથી. માટે પુષ્પદંતશબ્દ જેવો હોવાથી એ એકશક્તિક હોવો વિના વિરોધ સિદ્ધ થઈ જાય છે. આમાં ભાવનિક્ષેપથી કથંચિત્ અભિન્ન એવા જ સ્થાપના વગેરે નિક્ષેપની એક શક્તિથી ઉપસ્થિતિ થાય છે એ જાણવું.
પરંતુ જ્યારે ગોપાળપુત્ર વગેરે રૂ૫ નામનિક્ષેપ વગેરેને ઉદેશીને ઘટાદિ શબ્દ બોલાયેલો હોય, ત્યારે એકવાર બોલાયેલો એ શબ્દ પ્રકરણાદિવશાત નામાદિ ચારમાંથી એકને જ જણાવે છે, ચારેને નહીં, માટે એ હરિશબ્દની જેમ પૃથક્શક્તિક સિદ્ધ થાય છે. એટલે “ગાયોનું પાલન કરતા ઈન્દ્રને જો' વગેરે વાક્યમાં ‘ઇન્દ્રીશબ્દ ઇન્દ્ર નામના
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004967 |
| Book Title | Nikshepvinshika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Abhayshekharsuri |
| Publisher | Divya Darshan Trust |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 292 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |