________________
યોગ જેવી તીવ્રતાથી સાધી બતાવ્યું છે, એટલું જ નહિ, એ અહિંસા-ચોગનું એક સ્વતંત્ર દર્શન એમણે હિંદને આપ્યું છે. જગતભરમાં જે ચાલી રહ્યું છે, ધર્મને નામે જે રીતે ધમતરે થતાં જાય છે, તે બધું જોતાં અને વિચારતાં એમ લાગે છે કે, ઉપર નિર્દેશેલી ઉદાર સમદષ્ટિ એ તે ધર્મનું પ્રથમ પગથિયું થઈ પડવું જોઈએ. કાંઈ નહિ તો ધર્મોને અભ્યાસ તે આ સમભાવથી 9 ઘટે. જગતનાં પર્થિવ ક્ષેત્રમાં પણ જે ટૂંસાતસી અને સામસામાના વાડામાંથી થતી ખેંચાખેંચી દુઃખની જડ થઈ પડી છે, તે એને દૂર કરવાની એકમાત્ર જે માનવશક્તિ ધર્મ, તેમાં જ જે ખેંચાખેંચી પેસે તો, મીઠાએ જ તેની “મીઠાશ” છોડી કહેવાય.
આ પુસ્તક તૈયાર કરવામાં આવા પ્રકારની ધર્મભાવનાથી પ્રયત્ન કર્યો છે. મેં શરૂમાં જ કહ્યું એમ, માનવધર્મ જ નહિ, ગ્રંથકારની સત્યનિષ્ઠા પણ આમ જ શીખવે છે.
અનેક પ્રાચીન ગ્રંથમાંથી મળતી વનસામગ્રીને વણીને આ કથા રચી છે, એ હું જણાવી ગયા. કઈ ભાવનાથી એ વણાટકામ કર્યું છે તે પણ મેં કહ્યું. છેવટે, કઈ સામગ્રી મેં ચાળી કાઢી છે તે પણ જણાવું. દરેક ધર્મના મહાપુરુષોના જીવનને નસીબે, અનેક કપનાઓ અને ચમત્કારકથાઓ તે હોય જ છે. એવા પ્રકારની કથાને મૂલવવામાં ઇતિહાસશુદ્ધ વિકાસદષ્ટિ મદદ કરી શકે; તો જ જીવનમાંથી ઉદાત અને પ્રેરક માનવમૂર્તિ જોઈ શકાય. અવતારી જીવનમાં જોવા જેવી, જેઈને જાગવા જેવી, જોઈને અભાવને સાચી કેળવણું આપવા જેવી જે વિગતો હોય છે, તેમને મનુષ્યની કલ્પના કે ચમત્કારપ્રેમ કાવ્યશક્તિથી રંગે છે ને અલંકૃત કરે છે. એટલે તેવી રીતે વર્ણવેલી બીના ટ્રીઝ તેવી હતી એમ માની ન શકાય; માનવાથી બહુ લાભે નથી થત; તેથી તે પુરુષ બહુ તો દેવ બની દૂરથી દર્શનીય જ
