________________
મેક્ષમાગ
પર ૧૮ થી ૨૩ સુધીના ગુણ તે સ્વાધ્યાય અને તેના પાંચ પ્રકારો : વાચના (પાઠ લેવો તે), પ્રતિકૃચ્છના (ગુરુને શંકા પુછવી તે), પરિવર્તનો (વારંવાર પુનરાવર્તન), અનુપ્રેક્ષા (ચિંતન-મનન) અને ધર્મકથા. સ્વાધ્યાયથી જ્ઞાનને આવરણ કરનારાં કર્મ નાશ પામે છે.
વીસમો ગુણ તે કૃતારાધના અર્થાત્ સિદ્ધાંતનું સેવન. તેનાથી જીવ અજ્ઞાનને નાશ કરે છે.
પચીસમો ગુણ તે એકાગ્રમનસંનિવેશના અર્થાત એક ધ્યેય વસ્તુમાં ચિત્તની સ્થાપના. તેનાથી જીવ ચિત્તનિરોધ કરી શકે છે.
છવ્વીસમો ગુણ તે “સંયમ. તેનાથી જીવ પાપનો નિરોધ કરી શકે છે.
સત્તાવીસમો ગુણ તે “તપ” તેનાથી જીવ વ્યવદાનઅર્થાત્ પૂર્વે બાંધેલાં કર્મનું દ્રીકરણ પ્રાપ્ત કરી શકે છે.
અઠ્ઠાવીસ ગુણ તે “વ્યવદાન.” તેનાથી છવ સર્વ પ્રકારની ક્રિયાની ઉછિન્નતારૂપી ધ્યાનની ઉત્કૃષ્ટ પાયરી પ્રાપ્ત કરી શકે છે, અને શુદ્ધ-બુદ્ધ-તથા મુક્ત થઈ શકે છે.
૨૯મો ગુણ તે “સુખશાતન' અર્થાત સુખની સ્પૃહાનું નિવારણું. તેનાથી જીવ વિષયસુખોમાં અનુત્સુકતા પ્રાપ્ત કરી શકે છે. તેમ કર્યા પછી જ તે સાચી અનુકંપા, અભિમાનરહિતતા, તથા શોકરહિતતા પ્રાપ્ત કરે છે, અને ચારિત્રમોહનીય કર્મોને નાશ કરે છે.
ત્રીસ ગુણ તે “અપ્રતિબદ્ધતા” અર્થાત્ નીરાગતા. તેનાથી જીવ નિઃસંગતા પ્રાપ્ત કરે છે અને નિઃસંગતાથી રાગાદિરહિત તથા દઢમનસ્ક બની, દિવસે યા રાત્રે સતત બાહ્ય સંગ તજી, અપ્રતિબદ્ધપણે વિહરે છે.
