________________
સાળમાં ભવ: વિશ્વભૂતિની કથા
છે. તેથી જ જગતભરના કવિએએ ઉગ્ન તપસ્વીઓને લેાભાવવા અપ્સરાએ મેાકલનાર ઈંદ્ર, અને ખુદ્દ થનારને મથી નાખવા ઇચ્છતા· માર'ની કલ્પનાઓ કરી-કરીને સંયમીમાં બાઈ રહેતા સૂક્ષ્મ સંસ્કારાની પ્રબળતા ગાયા કરી છે. કઠાર તપસ્વી વિશ્વભૂતિને માટે આવે જ કાઈ પ્રસંગ હવે ઉપસ્થિત થવાને હતા.
૧૭
જે દિવસેામાં વિશ્વભૂતિતપસ્યા આચરતા મથુરામાં વિચરતા હતા, તે દિવસેામાં જ તેમના પૂર્વના હરીફ વિશાખનંદી કુમાર મથુરાનરેશની રાજપુત્રીનું પાણિગ્રહણ કરવા જાનૈયાઓ સાથે ત્યાં આવેલા હતા. એક મહિનાના કારમા ઉપવાસેા બાદ હાડપિંજર જેવા થયેલા વિશ્વભૂતિ તે વખતે પારણું કરવા સારુ ભિક્ષા મેળવવાને નિમિત્તે મથુરાના રાજમા ઉપર થઈને જતા હતા. રસ્તામાં જ વિશાખનદીના ઉતારા હતા. તેના સેવકાએ દૂરથી વિશ્વભૂતિને ખેતાં જ તેમને કેટલીક નિશાનીએથી ઓળખી લીધા. તેઓએ વિશાખનંદીને ખેાલાવ્યા, અને વિશ્વભૂતિને જતા બતાવ્યા. વિશશંખનદીને તેા તેમને જોતાં જ પાછલું વેર યાદ આવી ગયું, અને તે ગુસ્સાથી ધૂંવાંપૂવાં થવા લાગ્યા. એટલામાં કાઈ ગાયની અડફટમાં વિશ્વભૂતિ આવી જતાં, તે ઊછળીને દૂર ગબડી પડયા. તે જોઈ વિશાખનંદી ટાણાં મારા માટેથી ખેલ્યું : “ ક્રમ ભાઈ કાઠાં-તાડ ! તારી મૂડીનું જોર થાં ગયું, જે આવી નમાલી ગાયની અફ્ટથી આમ રસ્તા વચ્ચે ગુલાંટા ખાય છે!”
વિશાખનદીને મુખેથી નીકળેલા શબ્દો વિભૂતિના તમામ પ્રાચીન સંસ્કાર। દ્દીપિત કરવા માટે પૂરતા નીવડયા. હીણા રાજસેવકાની વચ્ચે ઊભેા રહી, વિશાખનદી આ પ્રમાણે પેાતાની કમજોરીની હાંસી કરે, એ વિશ્વભૂતિથી સહન જ થઈ શકયું નહીં. તરત જ ગુસ્સાના માર્યાં વિશ્વભૂતિએ તે બધાના દેખતાં પેલી ગાયને શીંગડાં વડે ઉપાડી, તથા તેને માથા ઉપર
