________________
૧૫ મગધમાં રાજ્યક્રાંતિ અને વૈશાલીનું યુદ્ધ
૧. શ્રેણિકનું અપમૃત્યુ હવે આગળનો ભગવાન મહાવીરને વિહારક્રમ સમજવા માટે આ અરસામાં મચેલી એક રાજકીય કાંતિનો ઈતિહાસ જાણતા જવું જોઈએ.
શ્રેણિકરાજાનું રાજ્ય બહુ લાંબું પહોંચ્યું. હિંદુ, બૌદ્ધ બંને પરંપરાઓ તેના રાજકાળને ૫૧ કે ૨૨ વર્ષ જેટલો લાંબે ગણાવે છે. તેના પુત્ર કુણિક-અજાતશત્રુને આ વાત વસમી થઈ પડી. આ ડોસે ક્યારે મરશે, અને ગાદી ખાલી કરશે એ વિચારમાં ને વિચારમાં તેને એક અવળી બુદ્ધિ સૂઝી. તેણે શ્રેણિકને કેદખાનામાં નાખ્યો અને પોતે રાજગાદી ઉપર બેઠે. જૈન નિરયાવલી સૂત્રમાં જણાવ્યા પ્રમાણે તેણે પોતાના બીજા એરમાન ભાઈ એ કાલ વગેરેને બોલાવીને પહેલાં તો પખમાં લીધા હતા; અને ત્યાર બાદ શ્રેણિકને કેદમાં નાખ્યો હતે.
કુણિક જ્યારે ગર્ભાવસ્થામાં હતા, ત્યારે તેની માતાને શ્રેણિકનું માંસ ખાવાનો દેહદ થયો હતો. એ ઉપરથી ગર્ભસ્થ બાળક પિતાને અહિતકર નીવડશે એમ માની તેની માતાએ તેને જન્મતાં વેંત ઉકરડે નંખાવી દીધું હતું. પરંતુ પછી શ્રેણુકરાજાના આગ્રહથી રાણીએ તેને પાછો મંગાવી ઉછેર્યો હતો. પરંતુ તેનું મન તેના પ્રત્યે કદી સારા ભાવવાળું થયું હતું નહીં. તેથી અન્ય કુમાર સાથેની અને તેની સાથેની વર્તણૂકમાં માતા ફેર પડવા જ દેતી. કૃણિક આ બધું સમજતો; પરંતુ
