________________
શ્રી મહાવીર કથા યા તો વાડાના છિદ્ધ વાટે અંદર મૂકવા કે બહાર કાઢવા સમર્થ છે. ઉપરાંત તે દેવ ગર્ભને [તે સમયે] કાંઈ પણ ઓછી કે વધારે પીડા થવા તો નથી. ગર્ભના શરીરમાં તે કદ-
કાપ-કરે છે અને પછી તેને ઘણે સૂમ કરીને અંદર મૂકે છે કે બહાર કાઢે છે.”
આ જગાએ સૂત્રકાર કે મહાવીર પાતે તેમની પોતાની બાબતમાં તે રીતે દેવે ગર્ભ હરણ કર્યું હતું અને ૮૨ દિવસ વ્યતીત થયે તેમને દેવાનદાના ગર્ભમાંથી હરીને ત્રિશાલાના ગર્ભમાં મૂક્યા હતા, તે કાંઈ પણ ઉલ્લેખ કરતા નથી.
જેકે ટીકાકાર અભયદેવ આ સ્થળે એવી દલીલ કરે છે કે, સૂત્રના મૂળમાં સામાન્ય દેવને ઉલેખ નહીં કરતાં શક્રદૂત હરિગમેલી દેવનો ગર્ભને બદલાવનાર તરીકે ઉલ્લેખ કરેલ છે, અને મહાવીરને ગર્ભ બદલવા માટે એ જ દેવ આવ્યો હતો, તેથી આ સૂત્રમાં મહાવીરનું નામ ન હોવા છતાં પણ આ ઉલ્લેખ મહાવીરને જ બધબેસતે આવે છે.'
અંગગ્રંથમાં આ લેખ આચારાંગ-સૂત્રના તહ્ન છેવટના ભાગમાં “ભાવના–ચૂલિકામાં આવે છે. ભગવતીસૂત્રમાં આ ઉલ્લેખ ઉપરના સૂત્રમાં નોંધાયેલો છે. એ સિવાય આચાર્ય શ્રી ભદ્રબાહ રચિત કલ્પસૂત્રના મૂળમાં પણ એ હકીક્ત નોંધાયેલી છે. જેવી વિગતથી આ ત્રણ જગાએ એ હકીકત નોંધાયેલી છે, તેવી વિગતથી બીજા અંગોમાં એ હકીકતની નોંધ જડતી નથી. આચારાંગસૂત્ર ભાષાશાસ્ત્રની દષ્ટિએ બીજા સૂત્રો કરતાં વિશેષ પ્રાચીન છે. તેથી કદાચ આપણે તે સત્રમાં આવતા આ લેખને વિશેષ પ્રાધાન્ય આપીએ પણ તેમ કરતાં આચાર્ય શ્રી હેમચંદ્રજી આપણને અટકાવે છે. (પરિશિષ્ટ પર્વ-સર્ગ ૯, કલો૦ ૮૩ થી ૧૯૧) તેઓ જણાવે છે કે, આચારાંગની એ ચૂલિકા તે મહાવીર પછી બસે વરસે શ્રીભદ્રબાહુના સમયમાં આચારાંગમાં ઉમેરવામાં આવી છે. તે ચૂલિકાની રચના પણું ભરતક્ષેત્ર બહારના અલૌકિક ક્ષેત્રમાં શ્રી સીમંધર નામના તીર્થકરે કરેલી જણાવવામાં આવી છે. એટલે આચારાંગમાં આવવાને કારણે એ ઉલ્લેખને પ્રાચીન ગણ ન શકાય. બહુમાં બહુ તે મહાવીર પછી બસે વર્ષ બાદ એ નતની કથા જેડાઈ કે હર્મરાઈ એટલું જ આપણે કહી શકીએ.
