Page Text
________________
१९०४
• द्रव्यदीक्षातो भावदीक्षोपलब्धिः • द्वात्रिंशिका-२८/४ देया दीक्षाऽस्य विधिना नामादिन्यासपूर्वकम् । हन्ताऽनुपप्लवश्चाऽयं सम्प्रदायाऽनुसारतः॥४॥ ऽभिप्रेत्य अध्यात्मसारे →
यो बुद्ध्वा भवनैर्गुण्यं धीरः स्याद् व्रतपालने । स योग्यो भावभेदस्तु दुर्लक्ष्यो नोपयुज्यते ।। शुद्धमार्गाऽनुरागेणाऽशठानां या तु शुद्धता । गुणवत्परतन्त्राणां सा न क्वाऽपि विहन्यते ।।
- (अ.सा.२/१८,२१) इत्युक्तं ग्रन्थकृता ।
न चैवं तत्त्वज्ञानगर्भवैराग्य-बहुश्रुतत्व-गीतार्थत्वादिविरहे निष्फला द्रव्यदीक्षैव स्यादिति शङ्कनीयम्, ततोऽपि गुरुपारतन्त्र्यप्रभावेन सिद्धिप्राप्तेः । तदुक्तं अध्यात्मसारे → गुर्वाज्ञापारतन्त्र्येण द्रव्यदीक्षाग्रहादपि । वीर्योल्लासक्रमात्प्राप्ता बहवः परमं पदम् ।। (अ.सा.२/२७) इति । त्रिपञ्चशततापसानां श्रीगौतमप्रव्राजितानामुदाहरणमत्र भावनीयम्। ___एतेन गोविन्दादयोऽपि व्याख्याताः, तदुक्तं पञ्चवस्तुके → पुव्विं असंतगं वि अ, विहिणा गुरुगच्छमाइसेवाए । जायमणेगेसिं इमं पच्छा गोविंदमाईणं ।। - (पं.व.९११) इति । 'चारित्रानुष्ठानेषु सामर्थ्य' इत्यनेन गृहीतचारित्राचारपालकत्वमुपदर्शितम् । → शमादिगुणसम्पन्नः शीलाचारकुलैः शुचिः । भवपाशमुमुक्षुर्यः शिष्य एवंविधो द्विज !।। - (शां.सं.१/८/३) इति शाण्डिल्यसंहितावचनमप्यत्रोहनीयं यथातन्त्रम् । ततश्च 'अवतप्तेनकुलस्थितमिति न्यायविषयीभूतस्याऽत्राऽनधिकारो दर्शितः। प्रकृते → यथाऽवतप्ते नकुला न चिरं स्थातारो भवन्ति एवं कार्याण्यारभ्य यो न चिरं (अनु)तिष्ठति स उच्यतेऽवतप्तेनकुलस्थितम् - (पा.म.भा.२/१/४७) इति पातञ्जलमहाभाष्यवचनमपि स्मर्तव्यम् । उपलक्षणाद् आमघटवारिन्यायविषयीभूतस्याऽप्यत्रानधिकारो बोध्यः । प्रकृते → आमपात्रे यथा न्यस्तं क्षीरं दधि घृतं मधु । विनश्येत्पात्रदौर्बल्यात् तच्च पात्रं रसाश्च ते ।। - (व.स्मृ.६/३०) इति वशिष्ठस्मृतिवचनमपि स्मर्तव्यम् ।।२८/३।।
વિશેષાર્થ :- જેનામાં અહિંસા, બ્રહ્મચર્ય વગેરે મહાવ્રતોને અને ચારિત્રના મૂળભૂત આચારોને પાળવાનું સામર્થ્ય હોય તેને દીક્ષા આપી શકાય છે. તથા મહત્ત્વની વાત પ્રસ્તુતમાં એ છે કે દીક્ષાપાલનસામર્થ્ય જેમ ભાવનાજ્ઞાનના પ્રતાપે આવે છે તેમ સદ્ગુરુ પ્રત્યેના બહુમાનભાવને લીધે પણ આવે છે. “દીક્ષા પ્રત્યેના રાગથી દીક્ષા પાળવાનું સામર્થ્ય આવે છે.” – આમ જણાવવાના બદલે “સદગુરુ પ્રત્યેના રાગથી દીક્ષા પાલનશક્તિ પ્રગટે છે.” આવું જણાવેલ છે તે ખૂબ નોંધપાત્ર વિગત છે.
માષતુષ મુનિને તથાવિધ જ્ઞાન ન હોવા છતાં પણ ગુરુ પ્રત્યે બિનશરતી કાયમી શરણાગતિનો પરિણામ હોવાથી દીક્ષા પાળવાનું સામર્થ્ય પ્રગટેલ હતું. તેથી તેનામાં દીક્ષાની યોગ્યતા શાસ્ત્રકારોને માન્ય છે. અપુનબંધક, માર્ગાભિમુખ વગેરે ભદ્રક મિથ્યાદષ્ટિ જીવો પણ જો સદ્ગુરુ પ્રત્યે કાયમ સમર્પણ ભાવ રાખે અને બ્રહ્મચર્ય, લોચ, વિહાર વગેરે ચારિત્રારાધના કરવા માટે સમર્થ હોય તો દીક્ષા લેવા માટે યોગ્ય છે. - આવું અહીં સૂચિત થાય છે. અધ્યાત્મસાર, પંચવસ્તુ ષોડશક, પંચાશક વગેરે ગ્રંથોમાં ५९ पात ४२वाम भावेद छे. तेनी पायवर्गे नो देवी. (२८/3)
હ દીક્ષામાં નામ ક્રણનું મહત્ત્વ છે ગાથાર્થ - દીક્ષાયોગ્ય જીવને નામાદિન્યાસપૂર્વક વિધિ મુજબ દીક્ષા આપવી જોઈએ. ખરેખર
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004944 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 7 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 266 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |