Page Text
________________
द्वात्रिंशिका - २७/२१
तापसः
तपः प्रधानत्वात् ।।२० ॥
'बुद्धः प्रव्रजितो मुक्तोऽनगारश्चरकस्तथा । पाखण्डी ब्राह्मणश्चैव परिव्राजकसंयतौ ।। २१ ।। sa | r = अवगततत्त्वः । प्रव्रजितः पापान्निष्क्रान्तः । मुक्तो = निर्लोभः ।
अनगारो
द्रव्यभावाऽगारशून्यः ।
१८७८
=
=
=
विषयसुखनिवृत्तः
आरम्भजनितत्व-दुरितजनकत्वाऽऽयासमात्रत्वाऽऽपातरम्यत्व-विपाकदारुणत्वाऽऽकुलत्वाऽनन्तसुखवञ्चकत्वादीन्यनुसन्धाय स्पर्श-रसाद्युपभोगसुखेभ्यस्तत्साधनेभ्यश्चाऽपुनर्भावेन प्रत्यागतः = विरतः । एतेन विरतः प्राणातिपातादिनिवृत्तः ← (द.वै.अ.२/नि. १५९ वृ.) इति दशवैकालिकद्वितीयाऽध्ययननियुक्तिवृत्तौ श्रीहरिभद्रसूरिवचनं व्याख्यातम् ।
तापसः तपः प्रधानत्वात्, न तु वल्कलपरिधानमात्रात् । तदुक्तं उत्तराध्ययने अपि कुसचीरेण न तावसो ← (उत्त.२५/२९), तवेणं होइ तावसो ← ( उत्त. २५ / ३० ) इति । तत्तद्योगतारतम्यानुसारेण
भिक्षोः तत्तन्नामयोजना परेषामपीष्टा । अत एव संन्यासगीतायां →
• तापस - बुद्धादि स्वरूपपरामर्शः •
=
=
=
एते निवृत्तिमार्गगामिनः । अत एवाऽवधूतेति गोस्वामीति च साध्विति । उदासीनेति वैरागीति महापुरुषेति च । एतत्पर्य्यायकैरन्यैरपि शब्दैर्निरन्तरम् ।। प्रकीर्त्यन्ते यतस्तेऽत्र साधुमार्गाऽविलम्बिनः । त्यागस्य तपसश्चाऽपि ज्ञानस्य तारतम्यतः ।। ← (सं.गी.६/६१-६२-६३) इत्युक्तमिति भावनीयम् ।।२७ / २० ।।
चारित्रमोहक्षयोपशमोत्थवैतृष्ण्य-वीर्यान्तरायक्षयोपशमा
=
=
तथा 'बुद्ध' इति । अवगततत्त्वः विर्भूतवीर्योल्लासाऽतिशयसहकारेण यथाविभागं परिणतहेयोपादेयज्ञेयपरमार्थः बुद्धः । प्रकर्षेण व्रजितः = गतः इति प्रव्रजितः = पापात् आरम्भ-परिग्रहादिलक्षणात् निष्क्रान्तः जुगुप्साभावेन । ‘पापाद् व्रजितः प्रव्रजितः' (वि.आ.भा.१६०४ वृत्ति) इति विशेषावश्यकभाष्यवृत्ती श्रीहेमचन्द्रसूरयः । बाह्याऽभ्यन्तरपरिग्रहात् मुक्तः निर्लोभः, लोभसागरस्याऽऽकाशवदनन्तत्वेनाऽ पूर्यमाणत्वनिश्चयात् । विशेषावश्यकभाष्यमलधारवृत्त्यनुसारेण (वि.आ.भा. २६७३ वृ.) अगाः = वृक्षाः तैः कृतं अगारं गृहं अस्त्यस्येत्यगारः = गृही, न अगारः = अनगारः द्रव्यभावाऽगारशून्यः, तद्विपाकदारुणत्वपरिच्छेदात् । पदव्युत्पत्त्यपेक्षयाऽयमर्थ उक्तः । रूढितस्तु गुत्ता गुत्तीहिं सव्वाहिं समिया समिईहिं संजया । = तापस. अरए| } तपनी तेमना भवनमा मुख्यता छे. (२७/२०) विशेषार्थ :- “द्रवति तत् द्रव्यम्” मा व्युत्पत्ति भुभुज सम्यज्ञानाहि पर्यायोने पाये ते द्रव्य उडेवाय. રાગ-દ્વેષમાં સામે ચાલીને સંસારના રસિયા જીવો તણાય છે. માટે તે મિથ્યાજ્ઞાનમાં/કુજ્ઞાનમાં અજ્ઞાનમાં અટવાય છે. સાધુ રાગ-દ્વેષથી રહિત હોવાથી સમ્યજ્ઞાનાદિ પર્યાયોને પામે છે. માટે સાધુનું બીજું નામ દ્રવ્ય છે. બાકીની વિગત તો ટીકાર્થમાં સ્પષ્ટ જ છે. (૨૭/૨૦)
(१४) साधु
गाथार्थ :- बुद्ध, प्रब्रभित, मुक्त, असगार, य२४, पाखंडी, ब्राह्मण, परिव्रा तथा संयतઆ પણ સાધુના પર્યાયવાચક શબ્દો છે. (૨૭/૨૧)
=
=
ટીકાર્થ (૧૫) તત્ત્વનો બોધ હોવાથી સાધુ બુદ્ધ કહેવાય છે. (૧૬) પાપમાંથી પ્રકૃષ્ટ રીતે વ્રજન = ગમન કરી ગયેલ હોવાથી સાધુને પ્રવ્રુજિત પણ કહે છે. (૧૭) લોભથી મુક્ત = છૂટી ગયેલ હોવાથી સાધુ મુક્ત પણ કહેવાય છે. (૧૮) દ્રવ્યથી કે ભાવથી અગાર = ઘર ન હોવાથી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004944 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 7 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 266 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |