________________
• अशाश्वतममतोच्छेदेन शाश्वतकृते प्रयत्नः •
१८६९ इदं शरीरमशुचि शुक्रशोणितसम्भवम् । 'अशाश्वतं च मत्वा यः शाश्वतार्थं प्रवर्तते ।।१६।।
इदमिति । व्यक्तः२ ।।१६।। स भावभिक्षुर्भेत्तृत्वादागमस्योपयोगतः । भेदनेनोग्रतपसा भेद्यस्याऽशुभकर्मणः ।।१७।।
स इति । स भावभिक्षुः भण्यते । कुहिञ्चि, निब्बनथो अरतो स हि भिक्खु ।। - (सं.नि.वङ्गीशसंयुत्त-अरतिसुत्त-१ १।८।२।२१०/ पृ.२१६) इत्येवं भिक्षुस्वरूपमुक्तं तदपीहाऽनुसन्धेयम् । गेहसितं = गृद्धिं, वनयं = वनं, कर्मवनमिति यावत्। कुहिञ्चि = कुत्रचित्, शिष्टं स्पष्टम् ॥२७/१५।।। ___तथा 'इदमि'ति। प्रकृते → तं देहवासं असुइं असासयं सया चए निच्चहिअट्ठिअप्पा । छिंदित्तु जाईमरणस्स बंधणं उवेइ भिक्खू अपुणागमं गई ।। - (द.वै.१०/२१) इति दशवैकालिकवचनमनुस्मर्तव्यम् । तदुक्तं उत्तराध्ययनसूत्रे अपि → इमं सरीरं अणिच्चं असूई असूइसंभवं 6 (उत्त. १९/१२) इति । देहस्वरूपभावनातो ध्रुवमेव विरागत्वम् । इदमेवाऽभिप्रेत्य तन्दुलवैचारिकप्रकीर्णके अपि → किमिकुलसयसंकिण्णे असूइमचोक्खे असासयमसारे। सेयमलपुव्वडम्मी निव्वेयं वच्चह सरीरे ।। 6 (तं.वै.११२) इति कथितम् । यथोक्तं आतुरप्रत्याख्यानप्रकीर्णके अपि → देहं असुइ दुगंधं भरियं पुण पित्त-सुक्क-रुहिराणं । रे जीव ! इमस्स तुमं मा उवरिं कुणसु पडिबंधं ।। - (आ.प्र.११) इति । उपलक्षणात् शरीरादिकृताऽवद्यनिन्दादिना तन्ममत्वमोचनमवसेयम् । तदुक्तं चतुःशरणप्रकीर्णके → जं पि सरीरं इ8 कुडुंब अवगरण रूव विन्नाणं । जीवोवघायजणयं संजायं तं पि निंदामि ।। 6 (च.श.११) इति भावनीयम् । अशुचि-विनश्वराऽशरणाऽन्योपाधिस्वरूपदेहार्जिनाज्ञाऽनुसारेण प्रवनितः शुच्यविनश्वर-परमशरणभूत-स्वात्मक-निरुपाधिक-मोक्षसाधनाय यतते स भावभिक्षुरिति भावः ।।२७/१६॥ ___स कारिकाषोडशकप्रतिपादितः भावभिक्षुः भण्यते ।।
જ દેહાધ્યાસમુક્ત સાધક એટલે સાધુ છે ગાથાર્થ :- “શુક્ર અને લોહીથી ઉત્પન્ન થયેલું આ શરીર અશુચિ અને વિનાશી છે. એમ માનીને જે શાશ્વત મોક્ષ માટે પ્રવૃત્તિ કરે તે ભાવસાધુ કહેવાય. (૨૭/૧૬)
વિશેષાર્થ :- ગાથાર્થ સ્પષ્ટ હોવાથી મહોપાધ્યાયજી મહારાજે તેની વિવેચના કરી નથી. આશય એટલો છે કે વિનશ્વર શરીર દ્વારા અવિનશ્વર મોક્ષને મેળવવા સતત જે જિનાજ્ઞા મુજબ પ્રયત્નશીલ २ ते भावसा५ वाय. (२७/१६)
ગાથાર્થ - ૧૬ ગાથા સુધી જેનું વર્ણન કરાયેલ છે તે ભાવભિક્ષુ = ભાવસાધુ કહેવાય છે. કારણ કે આગમનો ઉપયોગ કરીને ઉગ્ર તપશ્ચર્યાસ્વરૂપ ભેદન વડે ભેદવા લાયક એવા અશુભ કર્મનો ते मे ७३ जे. (२७/१७)
ટીકાર્ય - ૧૬ ગાથા સુધી જેનો નિર્દેશ કરાયેલ છે તે ભાવભિક્ષુ કહેવાય છે. કારણ કે १. मुद्रितप्रतौ 'आशाश्वतं' इत्यशुद्धः पाठः । २. हस्तादर्श ‘श्लोकद्वयं स्पष्टम् ।।१६।।' इति पाठः ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org