Page Text
________________
• चतुर्विधप्रतिरूपविनयनिरूपणम् •
अयं च सकलः प्रायः प्रतिरूपो विनयः छद्मस्थानामन्याऽनुवृत्तित आत्मव्यतिरिक्तप्रधानानुवृत्तेः । प्रायोग्रहणाद् 'अज्ञातकेवलभावदशायां केवलिनामपि । अन्यदा तु तेषामप्रतिरूप एव विनयस्तथैव तत्कर्मविनयनोपपत्तेः । तदुक्तं- “पडिरूवो खलु विणओ पराणुअत्तिमइओ मुणेअव्वो । अप्पडिरूवो विणओ णायव्वो केवलीणं तु ।।" ( द.वै.नि. ९ / ३२३ ) ||६||
अगं की आमं ति भणइ अणुलोमवयणसहितो उ । वयणपसायाईहि य अभिनंदइ तं वयं गुरुणो ।। चोदयंते परं थेरा इच्छाणिच्छेय तं वरं । जुत्ता विणयजुत्तस्स गुरुवक्कणुलोमता ।। गुरवो जं पभासंति तत्थ खिप्पं समुज्जमे । न ऊ सच्छंदया सेया लोए किमुत उत्तरे ।। जदुत्तं गुरुनिद्देसं जो वि आइसई मुणी । तस्साऽवि विहिणा जुत्ता गुरुवक्काऽणुलोमता ।। (२) अद्धाण वायणाए निन्नासणयाए परिकिलंतस्स । सीसाई जा पाया किरिया पायाद विणउ य ।।(३) जत्तो व भणाइ गुरु करेइ कियकम्म मो ततो । पुव्वं संफरिसणविणउ पुण परिमउयं वा जहा सहइ ।। वायाइ सठाणं वयंति, बद्धासणस्स जे खुभिया । खेयजओ तणुथिरया बलं च अरिसादओ नेवं । । (४) सेयवपु मे काको दिट्ठो चउदंतपंडुरो वेभो । आमं ति पडिभणते सव्वत्थऽणुलोम- पडिलोमे ।। मिणु गोणसं लिहिं गणेह से दाए वक्कलाई से । अग्गंगुलीए वग्धं तुद, डिवऽगडं भणति आममिति । । ← (व्य.सू.पी. ८६-९५) इति । एवम् आगारिंगियकुसलं जइ सेयं वायसं व पुजा । तह वियसिं न विकूडे विरहम्मि य कारणं पुच्छे ।। ← (बृ. क. भा. २६४ पीठिका) इति बृहत्कल्पभाष्यवचनमपि सर्वानुलोमप्रतिरूपकविनयपरतयाऽवगन्तव्यम् ।
एतेन मिण गोणसंगुलीहिं, गणेहिं वा दंतचक्कलाई से । इच्छंति भाणिऊणं, कज्जं तु त एव जाणंति ।। ← (उ.मा. ९४ ) इति उपदेशमालावचनमपि व्याख्यातम् । अयमौपचारिकविनयः सङ्क्षेपेण उत्तराध्ययने
१. मुद्रितप्रतौ 'अक्षात' इत्यशुद्धः पाठः ।
=
मणोगयं वक्कगयं जाणित्ताऽऽयरियस उ । तं परिगिज्झ वायाए कम्मुणा उववायए ।। ← (उत्तरा . १ / ४३ ) इत्येवमावेदितः ।
= परा
ननु किमर्थमयं प्रतिरूपविनयः ? कस्य चैष भवति ? इत्याशङ्कायामाह - 'अयमिति । तत्तवस्त्वपेक्षया आत्मव्यतिरिक्तप्रधानानुवृत्तेः = स्वेतरगुणाधिकाऽनुसरणात् छद्मस्थानाम् । अप्रतिरूपः = ऽननुवृत्त्यात्मकः । अत्र दशवैकालिकनिर्युक्तिसंवादमाह - 'पडिरूवो' इति । अत्र श्रीजिनदासगणिमहत्तरकृता व्याख्या → पडिरूवो णाम जो वत्युं वत्युं पडुच्च अणुरूवो पउंजइ सो पडिरूवो भण्णइ । सो य छउमत्थाणं पायसो पराणुवत्तिणिमित्तं अब्भुट्टाणादी कीरइ । केवलीणं पुण अप्पडिरूवो णायव्वो । ઉપરોક્ત તમામ પ્રકારનો પ્રતિરૂપયોગાત્મક વિનય છદ્મસ્થ જીવોમાં સંભવે છે. ‘પ્રાયઃ’ શબ્દ એટલા માટે પ્રયોજેલ છે કે જે કેવલજ્ઞાનીને કેવલજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું હોવા છતાં પણ બીજા લોકોને ખબર પડી ન હોય કે ‘આ વ્યક્તિ કેવલજ્ઞાની છે' ત્યાં સુધી તે અજ્ઞાતકેવલી પણ માતા, પિતા વગેરે સંબંધી પૂર્વપ્રવૃત્ત ઉપચારવિનય કાયા વગેરેથી કરે છે. પરંતુ જો બીજા લોકોને ખબર પડી જાય કે ‘આમને કેવલજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયેલ છે’ તો બીજા પ્રત્યે ન ઝૂકવા સ્વરૂપ જ વિનય કેવલીઓને હોય છે. કારણ કે તે જ રીતે તે કેવલજ્ઞાનીઓના કર્મ દૂર થાય છે. તેથી તો દશવૈકાલિકનિર્યુક્તિમાં જણાવેલ છે કે → ‘પ્રતિરૂપ વિનય ખરેખર બીજાને અનુસરવા સ્વરૂપ જાણવો. કેવલજ્ઞાનીઓને તો બીજા તરફ ન ઝૂકવા સ્વરૂપ વિનય જાણવો.' ૮ (૨૯/૬)
Jain Education International
१९६९
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004944 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 7 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 266 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |