Page Text
________________
१४६४
• व्यक्तदुष्टधियोऽतिदुष्टता • द्वात्रिंशिका-२१/२५ व्यक्तमिथ्यात्वधीप्राप्तिरप्यन्यत्रेयमुच्यते । घने मले विशेषस्तु व्यक्ताऽव्यक्तधियोर्नु कः ।।२५।। ____ व्यक्तेति । अन्यत्र = ग्रन्थान्तरे व्यक्तमिथ्यात्वधीप्राप्तिः (अपि) मिथ्यात्वगुणस्थानपदप्रवृत्तिनिमित्तत्वेन इयं = मित्रा' दृष्टिरेव उच्यते, व्यक्तत्वेन तत्राऽस्या एव ग्रहणात् । घने = तीव्र मले तु = सति नु इति वितर्के व्यक्ताऽव्यक्तयोधियोः को विशेषः ? दुष्टाया धियो व्यक्ताया अव्यक्ताऽपेक्षया प्रत्युताऽतिदुष्टत्वान्न कथञ्चिद्गुणस्थानत्वनिबन्धनत्वमिति भावः ।
अत्रैवाऽन्यमतमाह- 'व्यक्ते'ति । व्यक्तत्वेन तत्र = ग्रन्थान्तरे गुणस्थानकक्रमारोहादौ अस्याः = मित्राया एव ग्रहणात् । प्रभूतसहजमलहासादिना मित्रादिदृष्टिचतुष्कस्थानीयव्यक्तमिथ्यात्वाऽनङ्गीकारे तु तीव्र मले = सहजभावमले सति व्यक्ताऽव्यक्तयोः धियोः = मिथ्यात्वधियोः यथाक्रमं भव्याऽभव्यगतयोः को विशेषः स्यात् ? येनाऽभव्यगताऽव्यक्तमिथ्यात्वधियो मुख्यतया मिथ्यात्वगुणस्थानकपदप्रवृत्तिनिमित्तता न भवति, भवति च भव्यसंज्ञिगतव्यक्तमिथ्यात्वधियः तथात्वमिति । ततश्च मित्रादिदृष्टिचतुष्टयभिन्नव्यक्तमिथ्यात्वाऽङ्गीकारे तस्य मिथ्यात्वगुणस्थानपदप्रवृत्तिनिमित्तत्वं न सम्भवति । न चाऽनादिनिगोदादिगताऽभव्यनिष्ठाऽव्यक्तमिथ्यात्वविलक्षणतया व्यक्तमिथ्यात्वधियो गुणस्थानपदप्रवृत्तिनिमित्तता स्यादिति वाच्यम्, दुष्टाया धियो व्यक्तायाः = अचरमावर्तवर्तिसंज्ञिभव्यजीवगतव्यक्तमिथ्यात्वदोषग्रस्तायाः सत्याः अव्यक्ताऽपेक्षया = निगोदादिगताऽभव्यजीवनिष्ठाऽव्यक्तमिथ्यात्वदोषग्रस्तमत्यपेक्षया प्रत्युत अतिदुष्टत्वात् न कथञ्चित् = केनाऽपि प्रकारेण गुणस्थानत्वनिबन्धनत्वं = गुणस्थानपदप्रवृत्तिनिमित्तत्वं सम्भवति । प्रत्युत दोषस्थानपदप्रवृत्तिनिबन्धनत्वमेव स्यात् ।
एतेन → लोइअमिच्छत्तं पुण सरूवभेएण हुज्ज चउभेअं । अभिगहिअमणभिगहिअं संसइअं तह अणाभोगं ।। तत्थ वि जमणाभोगं अव्वत्तं सेसगाणि वत्ताणि । चत्तारि वि जं णियमा सन्नीणं हुंति भव्वाणं ।। (वि.श. ) इति विधिशतके यदुक्तं तनिरस्तं वेदितव्यम्, अभव्यानां व्यक्तमिथ्यात्वाऽनभ्युपगमस्य धर्मपरीक्षादौ (ध.प.गा.९) महता प्रबन्धेन निरासाच्च । અચરમાવર્તી જીવોમાં મિથ્યાત્વ ગુણસ્થાનક શબ્દનો પ્રયોગ ઔપચારિક સમજવો.(૨૧/૨૪)
૦ વ્યક્ત મિથ્યાત્વ બુદ્ધિની વિચારણા હ ગાથાર્થ - અન્યત્ર વ્યક્ત મિથ્યાત્વબુદ્ધિની પ્રાપ્તિ પણ આ મિત્રા દૃષ્ટિ જ કહેવાય છે. કર્મનો કચરો ગાઢ હોય તો વ્યક્તિ અને અવ્યક્ત બુદ્ધિમાં શું ફરક પડી શકે ? (૨૧/૨૫) .
ટીકાર્ય :- અન્ય ગ્રંથમાં “મિથ્યાત્વગુણસ્થાનક' શબ્દના વ્યવહારની પ્રવૃત્તિનું નિમિત્ત વ્યક્તમિથ્યાત્વબુદ્ધિની પ્રાપ્તિ કહેવાય છે. ત્યાં પણ આ મિત્રાદષ્ટિ જ સૂચિત કરવામાં આવેલ છે. કારણ કે ત્યાં વ્યક્તરૂપે મિત્રાદષ્ટિ જ ગ્રહણ કરવામાં આવેલ છે. ખરેખર કર્મમળ ગાઢ હોય તો વ્યક્ત અને અવ્યક્ત મિથ્યાત્વબુદ્ધિમાં શું તફાવત પડી શકે ? ઊલટું અવ્યક્ત મિથ્યાત્વદોષગ્રસ્ત બુદ્ધિ કરતાં વ્યક્ત એવી મિથ્યાત્વદોષગ્રસ્ત બુદ્ધિ વધુ દુષ્ટ હોવાના લીધે કોઈ પણ રીતે ગુણસ્થાનકપણાનું નિમિત્ત ન જ બની શકે. એવો અહીં આશય રહેલો છે.
અથવા તો નૈગમનય વિવિધ સ્વરૂપવાળો હોવાના લીધે તેના અનેક ભેદ પડે છે. તેથી નૈગમનયના १. हस्तादर्श 'मिथ्या' इति पाठः । सः चिन्त्यः ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004942 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 5 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 334 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 19 MB |