Page Text
________________
• योगबीजग्रहणोपायविमर्शः •
१४३५
इत्थं यमप्रधानत्वमवगम्य स्वतन्त्रतः । योगबीजमुपादत्ते श्रुतमत्र श्रुतादपि ॥ ७ ॥
इत्थमिति । इत्थम् उक्तप्रकारेण स्वतन्त्रतः = स्वाभिमतपातञ्जलादिशास्रतो यमप्रधान
त्वमवगम्य अत्र मित्रायां दृष्टौ निवृत्ताऽसद्ग्रहतया सद्गुरुयोगे श्रुतात् = जिनप्रवचनात् श्रुतमपि योगबीजमुपादत्ते तथास्वाभाव्यात् ॥ ७ ॥
=
1
तत्सन्निधौ न वैरं स्याद्, वन्ध्यवाक्यत्वं तथाऽस्य न । रत्नोपस्थानमनघं वीर्यलाभश्च सुन्दरः ।। सन्तोषामृततृप्तिः स्यात् तत्रैताः सिद्धयः पराः । असङ्गशक्तियोगश्च महायोगफलप्रदः ।।
← (ब्र.सि. ३०४-३०५ ) इति ।
प्रकृते च → आद्यव्रतस्थैर्यवतः पुरः स्युर्निसर्गवैरा अपि शान्तिभाजः । सत्यव्रते प्राप्तवति प्रतिष्ठां विनोद्यमेनाऽपि फलस्य सिद्धिः ।। अस्तेयनामव्रतनिश्चलत्वे रत्नानि जायन्त उपस्थितानि । प्रतिष्ठिते ब्रह्मणि वीर्यलाभोऽपरिग्रहे जन्मकथन्त्वबोधः ।। ← ( अ. तत्त्वा.३/७७-७८) इति अध्यात्मतत्त्वाऽऽलोककारिकायुगलमत्राऽहिंसादियमसिद्धिफलद्योतकमनुसन्धेयम् ।।२१ / ६ ।।
मित्रायां दृष्टौ व्यवस्थितो योगी यत्साधयति तत्प्रतिपिपादयिषया यमनिरूपणमुपसंहरन्नाह- इत्थमिति । यमप्रधानत्वं योगप्रतिबन्धकहिंसाद्यपनायकत्वेनाऽहिंसादीनां यमानां इह योगप्रवृत्तौ मुख्यत्वं अवगम्य = परिच्छिद्य मित्रायां वर्तमानो योगी प्रबलपुण्योदयतः सद्गुरुयोगे भवभीरुनिर्ग्रन्थगीतार्थगुरुसमागमे सति निवृत्ताऽ सद्ग्रहतया स्वभूमिकोचिताऽऽत्मकल्याणसाधनाऽभ्युपगमप्रतिबन्धकाऽसदभिनिवेशशून्यतया जिनप्रवचनात् = सर्वज्ञाऽऽगममाश्रित्य अपि श्रुतं अवन्ध्यमोक्षहेतुलक्षणं योगबीजं वक्ष्यमा - णप्रकारं उपादत्ते गृह्णाति । न च मित्रायां मिथ्यात्वोदयात्कथमसदभिनिवेशशून्यता, तथात्वे वा कथं न मिथ्यात्वोच्छेदः? इति शङ्कनीयम्, आसन्नभाविकल्याणतया मिथ्यात्वस्य क्षीयमाणत्वादनिवर्तनीयाऽसदभिनिवेशराहित्यस्याऽत्राऽभिप्रेतत्वात् ।
=
=
=
=
वस्तुतो मित्रायां तृणाग्निकणोपमोंऽशतः सम्यग्बोधोऽपि विद्यते एव । अत एव सुगतोक्ताऽष्टा
વિશેષાર્થ :- સત્ય યમ સ્થિર થતાં યજ્ઞ વગેરેમાં જે સ્વર્ગાદિની જનક જે શક્તિ છે તેવી શક્તિ યોગીમાં પ્રગટ થવાથી સ્વર્ગાદિ ફળ મળે છે. તથા વચનસિદ્ધિ પણ સત્યનિષ્ઠ યોગીને પ્રાપ્ત થાય છે. તેના કારણે તેના આશિષ કે શાપ નિષ્ફળ જતા નથી. સામેની વ્યક્તિ તેવું કામ કરે કે ન કરે પણ સત્યસિદ્ધ યોગીના વચન મુજબ તથાવિધ ફળ સામેની વ્યક્તિને પ્રાપ્ત થાય જ છે. બાકીની વિગત टीडार्थमां स्पष्ट छे. (२१ / ६ )
# મિત્રાદષ્ટિવાળા યોગબીજને ગ્રહણ કરે
ગાથાર્થ :- આ રીતે પોતાના દર્શન મુજબ યમપ્રધાનતાને જાણીને મિત્રાદૃષ્ટિમાં રહેલો જીવ જિનપ્રવચનથી પણ સાંભળેલા યોગબીજને ગ્રહણ કરે છે. (૨૧/૭)
ટીકાર્થ :- ઉ૫૨ જણાવી ગયા તે પ્રમાણે યોગી પુરુષ પોતાને માન્ય એવા પાતંજલ વગેરે શાસ્ત્રથી યમની મુખ્યતાને જાણીને મિત્રાદૃષ્ટિમાં રહેલા યોગી કદાગ્રહશૂન્ય હોવાના લીધે સદ્ગુરુનો યોગ થતાં જિનપ્રવચનથી પણ સાંભળેલ યોગબીજને તથાસ્વભાવથી ગ્રહણ કરે છે. (૨૧/૭)
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004942 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 5 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 334 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 19 MB |