Page Text
________________
• विशिष्टक्षयोपशमत एवाऽऽत्यन्तिकदोषोच्छेदः •
एवं नरकादिगतिषु निवर्तनीयासु तद्धेतुगोचरो
।।२२।।
=
१३७३ नरकादिहेतुविषयोऽकरणनियमो ज्ञेयः
दुःखात्यन्तविमुक्त्यादि नाऽन्यथा स्याच्छ्रुतोदितम् । हेतुः सिद्धश्च भावोऽस्मिन्नेवं' वृत्तिक्षयौचिती ।। २३ ।। रोगस्याऽपि दुर्भिक्षादिषु तथाविधभोजनाऽभावात् शरीरकार्श्यमुत्पद्यते, अन्यस्य तु पूर्यमाणभोजनसम्भवेऽपि राजयक्ष्मनाम्नो रोगविशेषात् । तत्र प्रथमस्य समुचितभोजनलाभेऽविकलस्तदुपचयः स्यादेव । द्वितीयस्य तु तैस्तैरुपचयकारणैरुपचर्यमाणस्याऽपि प्रतिदिनं हानिरेव । एवं सामान्यक्षयोपशमेन निवृत्तिमन्त्यपि कृतानि पापानि सामग्रीलाभात् पुनरपि समुज्जृम्भन्ते । विशिष्टक्षयोपशमवतस्तु सम्पन्नराजयक्ष्मण इव शरीरं तावत् पापं प्रतिभवं हीयते यावत्सर्वक्लेशविकलो मुक्तिलाभः ← (उप.प. ६९५ वृ.) । एवं मिथ्यात्वाद्युत्कृष्टस्थितिबन्धाऽकरणनियमप्रकारेण नरकादिहेतुविषयः नरकादिदुर्गत्याक्षेपकमहारम्भ-महापरिग्रहादिगोचरः अकरणनियमो ज्ञेयः । इत्थमेव सम्मत्तम्मि उ लद्धे ठइयाइं नरयतिरियदाराई ← (उ.मा. २७० ) इति उपदेशमालायां धर्मदासगणिवचनस्य पूर्वोक्तस्य (पृ. ४४१ ) उपपत्तेः। अत एवोक्तं योगबिन्दौ ग्रन्थिभेदे यथैवाऽयं बन्धहेतुं परं प्रति । नरकादिगतिष्वेवं ज्ञेयस्तद्धेतुगोचरः । । ← (यो.बिं.४१६) इति । ग्रन्थिभेदे सति यथा मिथ्यात्वाद्युत्कृष्टस्थितिं जीवो नियमेन नैव बध्नाति तथैव वृत्तिसङ्क्षये सति नरकादिहेतुक्लिष्टकर्म जीवो नियमेन नैव बध्नातीति भावः ।।२०/२२ ।। अत्रैव विपक्षबाधमाह- 'दुःखे 'ति ।
=
એ રીતે નરક વગેરે ગતિઓ દૂર કરવાના અવસરે નરકાદિના હેતુઓને વિશે અકરણનિયમ જાણવો. (२०/२२ )
વિશેષાર્થ :- તીવ્ર મિથ્યાત્વમોહનીય કર્મ ન બાંધે તેવી ગ્રંથિભેદકાલીન ભૂમિકામાં અકરણનિયમ ઉપદેશપદ ગ્રંથમાં બતાવેલ છે. તે જ રીતે નરકાદિને દૂર કરવા તેના કારણનું સેવન ન કરવાની ભૂમિકામાં પણ અકરણનિયમ સંગત થઈ શકે છે. તીવ્ર મિથ્યાત્વને નહિ સેવવું તે જેમ અકરણનિયમ છે. તેમ નરકાદિના કારણો નહિ સેવવા તે પણ અકરણનિયમ છે. વાસ્તવમાં તીવ્ર મિથ્યાત્વ બંધાય નહિ તેવી આત્મદશા એ અકરણનિયમ છે. તે રીતે નરકાદિ ગતિમાં લઈ જાય તેવા કારણોનું સેવન ન થઈ શકે તેવી આત્મદશા પણ અકરણનિયમ છે. પ્રથમ અકરણનિયમ ગ્રંથિભેદ અવસરે હોય છે. બીજા અકરણનિયમ કેવલીદશામાં હોય છે. માટે ૨૧મી ગાથામાં ‘વૃત્તિસંક્ષય નામના યોગથી પાપને નહિ કરવાનો નિયમ = પાપવિષયક અકરણનિયમ જણાય છે'- આવું જે જણાવેલ છે તે વ્યાજબી છે. આવું નક્કી થાય છે. (૨૦/૨૨) * અણનિયમ પ્રત્યે અંતઃણપરિણામ કારણ
ગાથાર્થ :- જો આવું માનવામાં ન આવે તો ‘દુઃખથી અત્યન્ત વિમુક્તિ મળે છે' ઈત્યાદિરૂપે સિદ્ધાન્તમાં પ્રતિપાદન કરેલું સંગત નહિ થાય. અકરણનિયમ પ્રત્યે અંતઃકરણનો ભાવ હેતુરૂપે સિદ્ધ छे. खा रीते वृत्तिक्षय मानवो व्याभजी छे
(२०/२3)
१. मुद्रित - हस्तप्रतिषु '... स्मिन्निति' एवं पाठः । परं व्याख्यानुसारेण '...न्नेवं' इति पाठो युक्ततमः ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004942 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 5 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 334 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 19 MB |