Page Text
________________
• धर्माधिकारिणो गर्भावस्थामहिमा •
द्वात्रिंशिका-१४/३०
यथेति । यथा तदण्डादौ = जात्यमयूराण्डचञ्चु-चरणाद्यवयवेषु शक्तिः विचित्रा अजात्यमयूराऽवयवशक्तिविलक्षणा । तद्वदस्य हि = सद्योगाऽऽरम्भकस्याऽऽदित एवाऽऽरभ्येतरेभ्यो' विलक्षणा शक्तिरित्यर्थः । यत उक्तं- “ यश्चाऽत्र शिखिदृष्टान्तः शास्त्रे प्रोक्तो महात्मभिः । स तदण्डरसादीनां सच्छक्त्यादिप्रसाधनः || ” ( योगबिन्दु २४५ ) इति । अत एव सद्योगाऽऽरम्भकस्येति गम्यं मातॄणां जननीनां गर्भयोगेऽपि किं पुनरुत्तरकाल इत्यपिशब्दार्थः, श्रूयते निशम्यते शास्त्रेषु अत्युचिता लोकानामतिश्लाघनीया क्रिया प्रशस्तमाहात्म्यलाभलक्षणा ।
यत एवं पठ्यते- “जणणी सव्वत्थवि णिच्छएसु सुमइत्ति तेण सुमई जिणो" ( आ.नि. निगोदावस्थात एव यद्वा अपुनर्बन्धकावस्थाप्रारम्भकालादेव आरभ्य इतरेभ्यः = अचरमावर्तकालवर्तिजीवेभ्यो विलक्षणा = विशिष्टा शक्तिः । तदुक्तं त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरित्रे अपि एकत्रैव निवेशेऽपि काचः काचो मणिर्मणिः ← (त्रि.श. पु. ) इति । अत्र योगबिन्दुसंवादमाह - 'य' इति । तद्वृत्तिस्त्वेवम् यश्च = यः पुनः अत्र = योगधर्माऽधिकारचिन्तायां शिखिदृष्टान्तः = जात्यशिखिनिदर्शनरूपः शास्त्रे योगविषय एव प्रोक्तः प्रज्ञप्तो महात्मभिः = योगशास्त्रचिन्तकैः स = शिखिदृष्टान्तः तदण्डरसादीनां : जात्यशिख्यण्डके रसस्य, आदिशब्दाच्चञ्चु चरणाद्यवयवानां च सच्छक्त्यादिप्रसाधनः सच्छक्तेः = सुसामर्थ्यस्याऽऽदिशब्दात् तत्फलस्य च प्रसाधनः = प्रकाशकः । न ह्यण्डकाद्यवस्थायां रसादिषु सर्वथाऽसन्तो जात्यशिखिधर्मा उत्तरकालमपि भवितुमर्हन्ति, सर्वथाऽसतः कस्यचिदुत्पादाऽभावात् । एवं धर्माधिकारिणोऽपि प्राणिनो गर्भाद्यवस्थास्वप्युत्तरकालाऽभिव्यज्यमानगुणसन्दोहबीजभाजो वर्तन्ते ← ( यो . बि .वृ. २४५ ) इति ।
=
गर्भाद्यवस्थायां तन्मातॄणामतिश्लाघनीयां क्रियां आवश्यक निर्युक्तिसंवादेनाह- 'जणणी'ति । अत्र मलयगिरिवृत्तिस्त्वेवम् → येन कारणेन गर्भगते भगवति सर्वेषु विनिश्चयेषु = कर्तव्येषु सुमतिः = अतीव मतिः सम्पन्ना = जाता तेन कारणेन भगवान् सुमतिजिनः, जननीसुमतिहेतुत्वात् सुमतिरिति भावः, शोभना मतिरस्मादभूदिति व्युत्पत्तेः । तथा च वृद्धसम्प्रदायः जणणी गब्भगए सव्वत्थ विणिच्छएसु ♦ ઉત્તમગર્ભયોગે માતાની ઉચિતપ્રવૃત્તિ હ
ટીકાર્થ :- જેમ શ્રેષ્ઠ મોરના ઈંડામાં, ચાંચ-પગ વગેરે અવયવોમાં હલકા મોરના અવયવોની શક્તિ કરતાં વિલક્ષણ શક્તિ રહેલ હોય છે તેમ સદ્યોગારંભકની શક્તિ પહેલેથી જ માંડીને અસદ્યોગારંભક જીવો કરતાં જુદા જ પ્રકારની હોય છે. યોગબિંદુ ગ્રંથમાં જણાવેલ છે કે → ‘મહાત્માઓએ પ્રસ્તુતમાં શાસ્ત્રમાં જે મોરનું ઉદાહરણ કહેલ છે તે શ્રેષ્ઠ મોરના ઈંડાના રસ વગેરેમાં શ્રેષ્ઠ શક્તિઓને સિદ્ધ કરે છે.' ← માટે જ ગર્ભરૂપે પણ સદ્યોગારંભક જીવોનો યોગ થતાં જ સદ્યોગારંભક જીવની માતાઓની લોકોમાં અત્યંત પ્રશંસનીય-ઉચિત અને સુંદર માહાત્મ્ય મળે તેવી પ્રવૃત્તિ શાસ્ત્રોમાં સંભળાય છે. મૂળ गाथामां हे 'अपि' शब्द समेल छे तेनो अर्थ 'पा' थाय छे. उत्तम कवनो गर्भ३ये संयोग थाय तो પણ તેમની માતાની ક્રિયા અત્યંત સુંદર હોય છે તો તેના જન્મ પછીના સમયે તો શી વાત કરવી ? આવો ભાવ જણાવવા માટે મૂળ ગાથામાં ‘પિ’ શબ્દ જણાવેલ છે. કારણ કે શાસ્ત્રમાં એવું સંભળાય છે કે → ‘માતા સર્વ કાર્યોમાં સમ્યક્ નિશ્ચય કરનાર થવાથી ભગવંતનું નામ સુમતિ રાખ્યું.' ← તથા १. हस्तादर्शे '... तरभ्यो' इत्यशुद्धः पाठः ।
Jain Education International
९९४
=
=
For Private & Personal Use Only
=
=
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004941 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 4 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 378 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 22 MB |