________________
• शुष्कपण्डितं प्रति क्रियानयोपालम्भः •
११४५
लाभोऽभिधीयते । तदनुष्ठानरहितस्य पुनर्वासनाऽभावात् कथं तत्प्रवृत्तिः ? इति बोधिलाभाऽनुपपत्तिः । स्यादेतत् -"एवं सति आद्यस्य बोधिलाभस्याऽसम्भव एवोपन्यस्तः, वासनाऽभावात्, न, अनादिसंसारे राधावेधोपमानेनाऽनाभोगत एव कथञ्चित्कर्मक्षयतस्तदुपपत्तेरिति (आ.नि.वृ.११००) श्रीहरिभद्रसूरयः तद्वृत्तौ व्याचक्षते । अत एव कार्त्तिकेयानुप्रेक्षायां दंसण - णाण चरित्तं सरणं सेवेह परमसद्धाए । अण्णं किं पिण सरणं संसारे संसरंताणं ।। ← (का. अनु. ३०) इत्युक्तम् ।
शक्यकरण एव श्रद्धा-प्रार्थनादेः परमार्थतः साफल्यम् । प्रकृते
जं सक्कइ तं कीरइ जं च ण सक्केइ तं च सद्दहणं । केवलिजिणेहिं भणियं सद्दहमाणस्स सम्मत्तं ।। ← ( द.प्रा. २२) इति दर्शनप्राभृतोक्तितात्पर्यमपि विभावनीयम् । भणता अकरेंता य बंध - मोक्खपइन्त्रिणो । वायावी - रियमेत्तेणं समासासेंति अप्पयं ।। ← (उत्त. ६ / ९) इति उत्तराध्ययनोक्तिरप्यत्र साक्षिणी वर्तते । इत्थञ्च → पाठकाः पाठिताश्च ये चान्ये शास्त्रचिन्तकाः । सर्वे व्यसनिनो मूर्खा यः क्रियावान् स पण्डितः ।। ← (स्थानांग ४ /४ वृत्तौ उद्धृतः ) इति क्रियानयोपालम्भोऽपि शुष्कपण्डितं प्रति सावकाशः । ततश्च तदाज्ञापालनमेव श्रेयः ।
अत एव द्रव्यस्तव-भावस्तवयोर्मेरु- सर्सपयोरिवाऽन्तरं सम्बोधसप्ततिकायां दर्शनशुद्धिप्रकरणे च मेरुस्स सरिसवस्स य जत्तियमित्तं तु अंतरं होई । भावत्थय - दव्वत्थयाण अंतरं तत्तियं नेयं ।। ← (सं.स. ३७, द.शु. ८१) इत्येवमावेदितमिति पूर्वोक्तं (पृ. ७१६ ) इहानुसन्धेयम् । तथापि वीतरागवन्दन - पूजनतदुक्तानुष्ठानपालनादिगर्भप्रार्थनाकृतेऽलब्धावसरत्वं हि महामोहविडम्बनम् । तदुक्तं अध्यात्मतत्त्वालोके → विलासगोष्ठीं विविधां विधातुं मिलेत् सहर्षः समयः सदापि । सम्प्रार्थनायै परमेश्वरस्य नैवावकाशोऽहह मोहरोगः ।। ← ( अ. तत्त्वा. २/१६ ) इति ।।१६ / ३१।।
વિશેષાર્થ :- આવતા ભવમાં સીમંધર સ્વામી પાસે આઠમા વર્ષે દીક્ષા લઇને નવમા વર્ષે કેવળજ્ઞાન મેળવવાની સીમંધર સ્વામીને પ્રાર્થના-યાચના-વિનંતી કરનાર અહીંના જે માણસો શક્તિ હોવા છતાં, અનુકૂળ સંયોગ હોવા છતાં, સદ્ગુરુસમાગમ - આરોગ્ય વગેરે સામગ્રી હાજર હોવા છતાં અહીં દીક્ષા નથી લેતા, સામાયિક-પૌષધ-વિશિષ્ટ તપ-ત્યાગ-ઉગ્ર અભિગ્રહો વગેરે આરાધના વારંવાર નથી કરતા, દીક્ષા માટે આસું નથી પાડતા, દીક્ષા લેવા ઈચ્છનારને સહાય નથી કરતા તેવા જીવોને આ ગાથામાં अंथद्वारश्री जोधपाठ खाये छे ? ' भाग्यशाजी ! भावता लवमां मनुष्यभव, आर्यहेश, विनशासन, ધાર્મિક માબાપ, સંસ્કારી કુટુંબ, કલ્યાણમિત્ર, સદ્ગુરુનો સુયોગ, સીમંધર સ્વામી વગેરે સામગ્રી મેળવવા માટે કઇ મૂડી તારી પાસે છે ? કે જેના પ્રભાવે તને આવતા ભવમાં દીક્ષા વગેરે મળી શકે. આવતીકાલે મીઠાઈ અને ફરસાણ ખાવાના સપના જોનાર આળસુ રિદ્ર માર્ણસ માત્ર વિદ્ઘલતાને જ ભોગવે છે, મીઠાઈ વગેરેને નહિ.'
માટે સાધકે બહુ મોટા-મોટા સપના જોવામાં જ કેવળ અટવાઈને આ ભવમાં શક્ય વિશિષ્ટ આરાધનાનો ત્યાગ ન કરવો જોઈએ. બાકી શેખચલ્લીના તરંગ જેવી કે મુલ્લા નસરુદ્દીનના સપના જેવી કફોડી હાલત સર્જાય. આશાવાદી સસલા કરતાં ઉદ્યમવાદી કાચબો થવું વધુ સારું. રસ્તાને પૂછવામાત્રથી કે જાણવામાત્રથી ગામ ન આવે. પણ સાચા રસ્તે ચાલવાથી ગામ આવે. આ બાબત
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org