________________
• ब्राह्मणस्वरूपविमर्शः •
१०८३
पिहि, भो कच्चान !, पाणातिपाती अदिन्नादायी कामेसु मिच्छाचारी मुसावादी पिसुणवाचो फरुसवाचो सम्फप्पलापी अभिज्झालु व्यापन्नचित्तो मिच्छादिट्ठि कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्जेय्य ← (म.नि. २/४/४/३१९, पृ. २८२ ) इति । अत एव सुत्तनिपाते अपि कम्मुना होति ब्राह्मणो ← (सु.नि. १/७/२७ ) इत्युक्तम् ।
वस्तुतस्तु हिंसा-मृषावादाऽदत्ताऽऽदान-मैथुन-परिग्रहादिविरतत्वेन निर्ग्रन्थश्रमणेष्वेव ब्राह्मणत्वं सम्भवति नान्यत्र । तदुक्तं ऋषिभाषिते
ण माहणे धणुरहे, सत्थपाणी ण माहणे । ण माहणे मुसं बूया, चोज्जं कुज्जा ण माहणे । मेहुणं तु न गच्छेज्जा, णेव गेहे परिग्गहं । धम्मंगेहिं णिजुत्तेहिं झाणज्झयणपरायणे सव्विंदिएहिं गुणेहिं सच्चपेही स माहणे । सीलंगेहिं णिउत्तेहिं सीलप्पेही स माहणे ।। छज्जीवकायहित सव्वसत्तदयावरे । स माहणे त्ति वत्तव्वे आता जस्स विसुज्झती ।।
← (ऋ.भा. २६/४, ५, ६, ७ ) इति । यथोक्तं उत्तराध्ययनेऽपि
जो न सज्जइ आगन्तुं पव्वयन्तो न सोयई । रमए अज्जवयणंमि तं वयं बूम माहणं ।। जायरूवं जहाम निद्धन्तमलपावगं । रागदोसभयाईयं तं वयं बूम माहणं तवस्सियं किसं दन्तं अवचियमंससोणियं । सुव्वयं पत्तनिव्वाणं तं वयं बूम माहणं तसपाणे वियाणेत्ता संगहेण य थावरे । जो न हिंसइ तिविहेणं तं वयं बूम माहणं कोहा वा जइ वा हासा लोहा वा जइ वा भया । मुसं न वयइ जो उ तं वयं बूम माहणं । । चित्तमंतमचित्तं वा अप्पं वा जइ वा बहुं । न गिण्हाइ अदत्तं जो तं वयं बूम माहणं ।। दिव्व- माणुस-तेरिच्छं जो न सेवइ मेहुणं । मणसा कायवयणेणं तं वयं बूम माहणं जहा पोमं जले जायं नोवलिप्पइ वारिणा । एवं अलित्तं कामेहिं तं वयं बूम माहणं अलोलुयं मुहाजीविं अणगारं अकिञ्चनं । असंसत्तं गिहत्थेसु तं वयं बूम माहणं जहित्ता पुव्वसंजोगं नाइसङ्गे य बन्धवे । जो न सज्जइ एएहिं तं वयं बूम माहणं एए पाउकरे बुद्धे जेहिं होइ सिणायओ । सव्वकम्मविनिमुक्कं तं वयं बूम माहणं ← (उत्त. २५/२०, २१, २२, २३, २४, २५, २६, २७, २८, २९, ३४ ) इति । 'पो पद्मम्' । बौद्धानामपि सम्मतमिदम् । तदुक्तं धम्मपदे ब्राह्मणवर्गे यस्स कायेन वाचाय मनसा नत्थि (धम्मप., ब्रा.व. ९) इति । इति उदानवचनमप्यत्रावधेयम् ।
यम्हि
दुक्कतं । संयुतं तीहि ठानेहि तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं ।। ← सच्चं च धम्मो च सो सुची सो च ब्राह्मणो ← (उ.१ / यथोक्तं धम्मपदे मज्झिमनिकाये च →
९)
=
न जटाहि न गोत्तेहि न जच्चा होति ब्राह्मणो । यम्हि सच्चञ्च धम्मो च सो सुची सो च ब्राह्मणो ।। न चाहं ब्राह्मणं ब्रूमि योनिजं मत्तिसम्भवं ।
'भो वादि' नाम सो होति स चे होति सकिञ्चनो। अकिञ्चनं अनादानं तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं । । ब्रूमि ब्राह्मणं ।। ब्रूमि ब्राह्मणं ।।
www.jainelibrary.org
सब्बसंयोजनं छेत्वा यो वेन परितस्सति । सङ्गातिगं विसञ्ञत्तं तमहं छेत्वा नन्दिं वरत्तञ्च सन्दानं सहनुक्कमं । उक्खित्तपलिघं बुद्धं तमहं
Jain Education International
For Private & Personal Use Only