Page Text
________________
• दक्षत्वोदाहरणम् . विज्जा-सिप्प-मुवाओ अणिव्वेओ संचओ य दक्खत्तं । सामं दंडो भेओ उवप्पयाणं च अत्थकहा ।। सत्थाहसुओ दक्खत्तणेण सेट्ठीसुओ य रूवेणं । बुद्धीए अमच्चसुओ जीवइ पुन्नेहिं रायसुओ ।। दक्खत्तणयं पुरिसस्स पंचगं सइगमाहु सुंदेरं। बुद्धी पुण साहस्सा सयसाहस्साई पुन्नाई ।।
6 (दश.नि.१८९-९०-९१) इति । तद्व्याख्या चोपयोगित्वादुपदर्श्यते → अधुनाऽर्थकथामाह- विद्या शिल्पं उपायोऽनिर्वेदः सञ्चयश्च दक्षत्वं साम दण्डो भेद उपप्रदानं चार्थकथा, अर्थप्रधानत्वादित्यक्षरार्थः । भावार्थस्तु वृद्धविवरणादवसेयः। तच्चेदम्- विज्जं पडुच्चऽत्थकहा जो विज्जाए अत्थं उवज्जिणति, जा एगेण विज्जा साहिया सा तस्स पंचयं पइप्पभायं देइ, जहा वा सच्चइस्स विज्जाहरचक्कवट्टिस्स विज्जापभावेण भोगा उवणया, सच्चइस्स उप्पत्ती जहा य सड्ढकुलेऽवत्थितो जहा य महेसरो नाम कयं एवं निरवसेसं जहाऽऽवस्सए जोगसंगहेसु तहा भाणियव्वं विज्जत्ति गयं । इयाणिं सिप्पेत्ति, सिप्पेणत्थो उवज्जिणइ त्ति । एत्थं उदाहरणं कोक्कासो जहाऽऽवस्सए, सिप्पेत्ति गयं । इयाणि उवाएत्ति, एट्ठतो चाणक्को, जहा चाणक्केण नाणाविहेहिं उवायेहिं अत्थो उवज्जिओ, कहं ? 'दो मज्झ धाउरत्ताओ०'( ), एयंपि अक्खाणयं जहाऽऽवस्सए तहा भाणियव्वं । उवाए त्ति गयं । इयाणिं अणिव्वेए संचए य एक्कमेव उदाहरणं मम्मणवाणिओ, सोवि जहाऽऽवस्सए तहा भाणियव्यो । साम्प्रतं दक्षत्वं तत्सप्रसङ्गमाह-दक्षत्वं पुरुषस्य सार्थवाहसुतस्य पञ्चगमिति पञ्चरूपकफलं, शतिकं = शतफलमाहुः सौन्दर्यं श्रेष्ठीपुत्रस्य, बुद्धिः पुनः सहस्रवती = सहस्रफला मन्त्रिपुत्रस्य, शतसहस्राणि पुण्यानि = शतसहस्रफलानि राजपुत्रस्येति गाथाक्षरार्थः ।
भावार्थस्तु कथानकादवसेयः । तच्चेदम्- जहा बंभदत्तो कुमारो कुमारामच्चपुत्तो सेट्ठिपुत्तो सत्थवाहपुत्तो, एए चउरोऽवि परोप्परं उल्लावेइ जहा को भे केण जीवइ?, तत्थ रायपुत्तेण भणियं- अहं पुन्नेहिं जीवामि । कुमारामच्चपुत्तेण भणियं-अहं बुद्धीए। सेट्ठि पुत्तेण भणियं-अहं रूवस्सित्तणेण । सत्थवाहपुत्तो भणइ-अंह दक्खत्तणेण । ते भणंति-अन्नत्थ गंतुं विन्नाणेमो। ते गया अन्नं णयरं जत्थ ण णज्जंति, उज्जाणे आवासिया। दक्खस्स आदेसो दिन्नो, सिग्घं भत्तपरिव्वयं आणेहि, सो वीहिं गंतुं एगस्स थेरवाणिययस्स आवणे ठिओ, तस्स बहुगा कइया एंति, तदिवसं कोवि ऊसवो, सो ण पहुप्पति पुडए बंधेलं, तओ सत्थवाहपुत्तो दक्खत्तणेण जस्स जं उवउज्जइ लवण-तेल्ल-घय-गुड-सुंठि-मिरियएवमाइ तस्स तं देइ, अइविसिट्ठो लाहो लद्धो, तुट्ठो भणइ-तुम्हेत्थ आगंतुया उदाहु वत्थव्वया ?, सो भणइ-आगंतुया । तो अम्ह गिहे असणपरिग्ग करेज्जह । सो भणइ 'अन्ने मम सहाया उज्जाणे अच्छंति तेहिं विणा नाहं भुंजामि' । तेण भणियं-सव्वेऽवि एंतु। आगया। तेण तेसिं भत्तसमालहणतंबोलाइ उवउत्तं तं पञ्चण्हं रूवयाणं । विइयदिवसे रूवस्सी वणियपुत्तो वुत्तो-अज्ज तुमे दायव्वो भत्तपरिव्वओ। एवं भवउत्ति । सो उठेऊण गणियापाडगं गओ अप्पयं मंडेउं। तत्थ य देवदत्ता नाम गणिया पुरिसवेसिणी बहूहिं रायपुत्त-सेट्ठिपुत्तादीहिं मग्गिया णेच्छइ, तस्स य तं रूवसमुदयं दट्टण खुब्भिया पडिदासियाए गंतूण तीए माऊए कहियं जहा दारिया सुंदरजुवाणे दिट्टि देइ । तओ सा भणइ-भण एयं मम गिहमणुवरोहेण
વિશેષાર્થ :- દેવતાઅધિષ્ઠિત ધનદાત્રી વિદ્યા એ અહીં અર્થોપાયભૂત વિદ્યાશબ્દથી અભિપ્રેત છે. તથા આચાર્યના ઉપદેશથી ઉત્પન્ન થયેલ હોય તે શિલ્પ કહેવાય. તેના ૧૦૦ પ્રકાર છે. એમ આવશ્યકનિર્યુક્તિ વગેરેમાં દર્શાવેલ છે. અર્થશાસ્ત્ર વગેરેમાં બતાવેલા ધનપ્રાપ્તિના અનેકવિધ સાધનો તે અહીં ઉપાયશબ્દથી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004940 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 3 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 358 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 21 MB |