Page Text
________________
७१८
• अशुद्धक्रियायाः शुद्धक्रियाकारणत्वविचारः • द्वात्रिंशिका-१०/२४ भावसात्म्येऽत एवाऽस्या भङ्गेऽपि व्यक्तमन्वयः। सुवर्णघटतुल्यां तां ब्रुवते सौगता अपि ।।२४।।
भावेति । अत एवाऽस्याः क्रियाया भावसात्म्ये स्वजननशक्त्या भावव्याप्तिलक्षणे सति भोऽपि = तथाविधकषायोदयान्नाशेऽपि व्यक्तं = प्रकटं अन्वयो भावाऽनुवृत्तिलक्षणः, तद्व्यक्त्यभावेऽपि तच्छक्त्यनपगमात् । अत एव तां भावशुद्धां' क्रियां सौगता अपि सुवर्णघटतुल्यां ब्रुवते । यथा दनशक्तिरूपं = सकलकर्मक्षयानुकूलसामर्थ्यात्मकं सम्यक्त्वं जायते । प्रकृते → श्रद्धाया जनको भाव आत्मोन्मुखकृताविह (सं.गी.१/६९) इति संन्यासगीतावचनमप्यनुयोज्यं यथागमम् । ततश्च भावशुद्धिकृते महान् उद्यमः कार्य इत्युपदेशो लभ्यतेऽत्र । तदुक्तं बृहत्पराशरस्मृतौ → एकैव भावशुद्धिस्तु यथा स्यात् क्रियते तथा – (वृ.परा.१२/३४९) इति । अत एवापुनर्बन्धकादीनां शम-श्रद्धादिभावगर्भक्रियाया निर्जराकारणत्वं गीयते । यथोक्तं अध्यात्मसारे →
अपुनर्वन्धकस्यापि या क्रिया शमसंयुता । चित्रा दर्शनभेदेन, धर्मविघ्नक्षयाय सा ।। अशुद्धापि हि शुद्धायाः क्रिया हेतुः सदाशयात् । तानं रसानुवेधेन स्वर्णत्वमधिगच्छति ।। - (अ.सा.२/१५-१६) इति प्रागुक्तं(भाग-१/पृ.१८०)स्मर्तव्यमत्र ।।१०/२३।।
अत्रैव तीर्थान्तरीयवक्तव्यमाह- ‘भावे'ति । अत एव = प्रणिधानादिभावस्य क्रियासम्यक्त्वसम्पादकत्वादेव स्वजननशक्त्या = सत्क्रियाजननसामर्थ्यण भावव्याप्तिलक्षणे भावसात्म्ये सति क्रियायाः शास्त्रोपदिप्टविधि-निपेधगर्भायाः तथाविधकषायोदयात् = गत्यन्तरादिप्रयुक्तकपायविशेषविपाकोदयात् नाशेऽपि = विगमेऽपि भावानुवृत्तिलक्षणः = मुक्त्यद्वेषादिपरिणामानुवेधात्मकः अन्वयः प्रकटं = स्पप्टं दृश्यते, तद्व्यक्त्यभावेऽपि = क्रियाविरहेऽपि तच्छक्त्यनपगमात् = क्रियाऽऽक्षेपकशक्तिसद्भावात् । __अत एव = भावस्य सत्क्रियाकारणत्वादेव भावशुद्धां = कुशलभावानुविद्धां क्रियां सौगताः = बौद्धा
વિશેષાર્થ :- પ્રણિધાનાદિ ભાવ વિના તો ધર્મક્રિયા પણ મોક્ષને આપવાની શક્તિ ધરાવી શકતી नथी. मा पात ध्यानभा २५वी. (१०/२3)
भावशुद्धड़िया = सुवाघिट - नौद्ध . ગાથાર્થ :- આ કારણે જ ભાવની સાથે સામ્ય હોય તો ક્રિયાનો નાશ થવા છતાં પણ ભાવની હાજરી સ્પષ્ટપણે હોય છે. માટે જ ભાવશુદ્ધ ક્રિયાને બૌદ્ધ લોકો પણ સુવર્ણઘટ સમાન કહે છે. (૧૦/૨૪)
ટીકાર્થ :- પ્રણિધાનાદિ ભાવો ધર્મક્રિયાને સમ્યક બનાવતા હોવાથી જ ધર્મક્રિયામાં જો પ્રણિધાનાદિ ભાવોનું સામ્ય હોય તો તે ક્રિયાનો તથાવિધ કષાય વગેરેના ઉદયથી નાશ થવા છતાં પણ ભાવની હાજરી તો સ્પષ્ટપણે હોય જ છે. ભાવસાભ્યનો અર્થ છે સમ્યક્રિયાજનકશક્તિ દ્વારા પ્રણિધાનાદિ ભાવથી વ્યાપ્ત હોવું. શુદ્ધક્રિયાજનનસામર્થ્ય દ્વારા = શુદ્ધ ધર્મક્રિયાને ઉત્પન્ન કરવાની યોગ્યતા દ્વારા ધર્મક્રિયા ભાવની સાથે વણાયેલી હોય તો તેવી ધર્મક્રિયા ભાવસામ્યવાળી કહેવાય. અલગ ગતિમાં જવા દ્વારા કે બીજા કોઈ કારણસર કષાયનો વિપાકોદય થવા દ્વારા બાહ્ય ધર્મક્રિયા નાશ પામવા છતાં પણ શુદ્ધક્રિયાજનક ભાવ તો અવશ્ય સ્પષ્ટપણે રહે જ છે. કારણ કે ક્રિયાની અભિવ્યક્તિ ન હોવા છતાં પણ ક્રિયાજનક શક્તિ-ઉલ્લાસ-ઉમંગનો નાશ નથી થતો. માટે જ ભાવશુદ્ધ ક્રિયાને બૌદ્ધ વિદ્વાનો સુવર્ણઘટ १. हस्तादर्श 'शुद्ध' इत्यशुद्धः पाठः । अन्यस्मिन् हस्तादर्श च 'भावशुद्धिक्रियां' इति पाठः । हस्तादर्शविशेषे च 'भादशुद्धक्रियां' इति पाठान्तरम् ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004940 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 3 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 358 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 21 MB |