Page Text
________________
३२६
• औपचारिकप्रतिष्ठाविमर्शः •
=
'भावरसेन्द्रात्तु ततो महोदयाज्जीवताम्रस्वरूपस्य कालेन भवति परमाऽप्रतिबद्धा सिद्धकाञ्चनता ।। वचनाऽनलक्रियातः कर्मेन्धनदाहतो यतश्चैषा ।
=
इतिकर्तव्यतयाऽतः सफलैषाप्यत्र भावविधौ ।। ' ( षो. ८/८- ९ ) नन्वेवं प्रतिष्ठाकारयितर्येव प्रतिष्ठोपपादने प्रतिमायां प्रतिष्ठितत्वव्यवहारः, तस्यां च पूजादिफलप्रयोजकत्वं कथं स्यात् ? अत आह- उपचारात् बहिः प्रतिमायां पुनः इयं प्रतिष्ठा भवति, यत् षोडशकवृत्तिकृत् " बाह्यजिनबिम्बगता तु प्रतिष्ठा बहिर्निजभावोपचारद्वारेण, “ भावो रसेन्द्र इव तस्मात् ( = भावरसेन्द्रात्) तु तत इति मुख्यदेवतास्वरूपाऽऽलम्बनात् महोदयात् पुण्यानुबन्धिपुण्यसम्पल्लाभेन जीवताम्रस्वरूपस्य जीवात्मस्वभावताम्रस्य कालेन कियताऽपि भवति परमा प्रकर्षवर्तिनी अप्रतिबद्धा अनुपहता सिद्धकाञ्चनता = सिद्धभावस्वर्णता । अयं केवलभावव्यापारः। तत्र शास्त्रादिव्यापारमाह 'वचने 'त्यादि । वचनं = आगम एव अनलः = अग्निः, तस्य क्रिया नियतविधिव्यापाररूपा, तस्याः सकाशात् (= वचनानलक्रियातः) कर्मेन्धनदाहतो यतश्च एषा = सिद्धकाञ्चनता भवति, न तु केवलभावरसेन्द्रादेव | अतः = अस्माद्धेतोः एषा = बिम्बगता प्रतिष्ठा अपि अत्र प्रक्रमे भावविधौ भावसहकारितायां वचनक्रियारूपत्वेन इन्धनप्रक्षेपकल्पशुभव्यापाररूपया इतिकर्तव्यतया सहिता सफला ” ( षो. यो. दी. ८/८-९) इति ।
=
=
ननु एवं = निरुक्तरीत्या प्रतिष्ठाकारयितर्येव प्रतिष्ठोपपादने = निजभावस्थापनस्य प्रतिष्ठात्वसमर्थने स्वात्मैव प्रतिष्ठितः स्यात् स्वात्मन्येव च प्रतिष्ठितत्वव्यवहारः स्यात् । एवं सति प्रतिमायाः प्रतिष्ठितता कथं स्यात् ? प्रतिमायां च प्रतिष्ठितत्वव्यवहारः 'इयं जिनप्रतिमा प्रतिष्ठिता' इति शब्दप्रयोगः कथं स्यात् ? तस्याञ्च = जिनप्रतिमायां तु पूजादिफलप्रयोजकत्वं कथं स्यात् ?, अप्रतिष्ठिताया अपि तस्याः पूजादिफलप्रयोजकत्वे सर्वस्यापि तत्त्वं स्यादिति चेत् ? अत्रोच्यते, उपचारात् प्रतिमायां प्रतिष्ठा भवति । यद् आह षोडशकवृत्तिकृत् श्रीयशोभद्रसूरिः 'बाह्ये 'ति स्पष्टार्थम् ।
=
द्वात्रिंशिका-५/१८
-
વિશે આગમરૂપી અગ્નિની ક્રિયાથી (આગમોક્ત વિધિપાલનથી) કર્મરૂપી ઈંધન બળવાના લીધે સિદ્ધભાવસ્વરૂપ સુવર્ણતા પ્રગટે છે. આ કારણે ઇતિ કર્તવ્યતાસહિત બાહ્યપ્રતિષ્ઠા પણ સફળ થાય છે.
For Private & Personal Use Only
नन्वे । नहीं खेऽ शंडा थराडे छेखा रीते खात्मामां आत्मबुद्धिने स्थापवा द्वारा પ્રતિષ્ઠા કરનારમાં જ પ્રતિષ્ઠાનું ઉપપાદન કરવામાં આવે તો પ્રતિમાને ઉદ્દેશીને “આ પ્રતિમા પ્રતિષ્ઠિત થયેલી છે.” આવા પ્રકારનો વ્યવહાર કઈ રીતે સંભવી શકે ? “કારણ કે ઉપરોક્ત પ્રક્રિયામાં આત્મા પ્રતિષ્ઠિત થયો છે. પ્રતિમા પ્રતિષ્ઠિત થઈ નથી.” તેમજ તેવી પ્રતિમાની પૂજા કરવામાં આવે તો તે પ્રતિમા પૂજાના ફલનું પ્રયોજક કઈ રીતે બની શકે ? (કેમ કે અપ્રતિષ્ઠિત પ્રતિમાની પૂજા કરવાથી પણ પૂજાનું ફળ પ્રાપ્ત થતું હોય તો દરેક પત્થરની પૂજાથી પૂજાનું ફળ પ્રાપ્ત થવાની આપત્તિ આવશે) ← આ શંકાનું સમાધાન આપતાં ગ્રંથકારશ્રી જણાવે છે કે, બાહ્ય પ્રતિમામાં પ્રસ્તુત પ્રાણપ્રતિષ્ઠા ઉપચારથી થાય છે. કેમ કે ષોડશક ગ્રંથની ટીકામાં શ્રી યશોભદ્રસૂરિજીએ જણાવેલ છે કે → બાહ્ય જિનપ્રતિમામાં
१. मुद्रितप्रतौ '...तास्वरू...' इत्यशुद्धः पाठः T
Jain Education International
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004939 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 2 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 21 MB |