________________
અપેક્ષા છે. પ્રદેશમાં એનાથી વિપરીત ક્રમ છે. પરમાણુ અલ્પ છે તથા દશ પ્રદેશી સ્કંધના પ્રદેશ સર્વાધિક છે. (ર) એક પ્રદેશાવગાઢ પુદ્ગલ ઓછા થાય છે. એનાથી સંખ્યાત પ્રદેશાવગાઢ પુદ્ગલ સંખ્યાત ગુણા અને એનાથી અસંખ્યાત પ્રદેશાવગાઢ પુદ્ગલ અસંખ્ય ગુણા હોય છે. આ જ ક્રમ પ્રદેશમાં જાણવો.
દશ પ્રદેશાવગાઢ પુદ્ગલથી એક પ્રદેશાવગાઢ પુદ્ગલ સુધી ક્રમશઃ વિશેષાધિક હોય છે. પ્રદેશમાં એનાથી વિપરીત ક્રમ સમજવા. આ પ્રમાણેસ્થિતિનું સંપૂર્ણ અલ્પ બહુ જાણવું. (૩) વર્ણ, ગંધ રસના એક ગુણ વગેરેનું અલ્પ બહુત્વ પરમાણુથી અનંત પ્રદેશી સુધીનું અલ્પ બહુત્વ સરખુ જાણવું. (૪) કર્કશ સ્પર્શ ૧ થી ૧૦ ગુણ સુધી ૧૦ બોલ ક્રમશઃ વિશેષાધિક છે. આગળ અનંતગુણ સુધી ક્રમશઃ વધારે વધારે છે. અવગાહનાના બોલની જેમ છે પરંતુ અનંત ગુણના બોલ વધારે છે. તથા એક ગુણ કર્કશથી સંખ્યાત ગુણ કર્કશ પુદ્ગલ પ્રદેશથી અસંખ્યગુણા કહેવા. સંખ્યાતગુણ કર્કશ પુદ્ગલોથી એના પ્રદેશ સંખ્યાત ગુણ જ કહેવા. કર્કશની સમાન મૃદુ ગુરુ લધુ સ્પર્શ પણ જાણવા. બાકી ચાર સ્પર્શ વર્ણના સરખા હોય છે. પુગલ યુગ્મ – એક પરમાણુ વિગેરે એક કલ્યોજ યુગ્મ છે અને અનેક પરમાણુ વિગેરે વિભાગાદેશથી અનેક કલ્યોજ યુગ્મ છે. અનેક પરમાણુ વિગેરે ઘાદેશથી ચારેયમાંથી કોઈ એક યુગ્મ હોય છે.
પ્રદેશની અપેક્ષા પરમાણ, પાંચ પ્રદેશ, નવપ્રદેશી કલ્યોજ યુગ્મ છે. ૨, ૬, ૧૦ પ્રદેશી (દ્વાપર) દાવરયુગ્મ છે. ૩, ૭, પ્રદેશી તેઓગ (ત્રયોજ) યુગ્મછે. ૪,૮, પ્રદેશ કૃતયુગ્મ છે. આગળ સંખ્યાત પ્રદેશી વિગેરેમાં ચારેય યુગ્મમાંથી કોઈ એક યુમહોય છે. પરમાણુવિગેરે દશ પ્રદેશ સુધી બહુવચનમાંવિભાગા-દેશથી આ પ્રમાણે જ જાણવું. ઓઘાદેશથી અનંત પ્રદેશ સુધી કોઈ પણ એક યુગ્મ થાય છે. વિભાગાદેશથી સંખ્યાત પ્રદેશ વિગેરેમાં ચારેય યુગ્મ હોય છે. અવગાહનાઃ–પોતાની પ્રદેશ સંખ્યાથી અવગાહન સંખ્યા ઓછી થઈ શકે છે. વધુ થઈ શકતી નથી. એટલે પરમાણુમાં કલ્યોજ,દ્ધિપ્રદેશમાંઢાપરવઢુ, ત્રણ પ્રદેશમાં ત્રયોજવઠુ, ચાર પ્રદેશમાં કૃત યુગ્મ વધ્યું, પછી અસંખ્ય પ્રદેશાવગાઢ સુધી ચારે યુગ્મ થાય છે. અર્થાત્ એકવચનની પૃચ્છામાં કોઈ એક હોય છે. બહુવચનની પૃચ્છામાં ઓઘાદેશથી કોઈ એક હોય છે. વિભાગાદેશથી ચારે ય હોય છે. ત્રણ પ્રદેશમાં ત્રણ કે ત્રણમાંથી એક, બે પ્રદેશમાં બને કે બન્નેમાંથી એક યુગ્મ હોય છે. સ્થિતિ –પરમાણુથી અનંત પ્રદેશ સુધી એકવચનમાં ચારે યુગ્મમાંથી કોઈ પણ યુગ્મની સ્થિતિ હોઈ શકે છે. બહુવચનમાં ઓઘાદેશમાં કોઈ એક યુગ્મની સ્થિતિ ભગવતી સૂત્રઃ શતક-રપ
| રર૯|
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org