________________
ભગવાનના પૂર્વભવો પૂર્વે ગ્રેવીશ તીર્થકર થઈ ગયા. તેમાં ભગવાન મુનિસુવ્રત અને ભગવાન નેમિનાથે એ બે તીર્થંકર હરિવંશમાં ઉત્પન્ન થયા હતા અને બાકી એકવીસ તીર્થંકર કાશ્યપ ગેત્રીય (ઈક્વાકુવંશીય) હતા. કાશ્યનો અર્થ ઈશુ રસ થાય છે. તેનું પાન કરવાના કારણે ભગવાન ઋષભદેવ કાશ્યપ કહેવાયા ૩૨ ભગવાન ઋષભદેવના ગેત્રમાં ઉત્પન્ન થવાથી અન્ય તીર્થકર પણ કાશ્યપ ગેત્રીય કહેવાયા. ૩૩ કાયપને બીજો અર્થ ક્ષત્રિયજ છે અને તે ક્ષત્રિય તેજની રક્ષા કરનારને કાશ્યપ કહે છે.૩૪
ભગવાન મહાવીર માટે પ્રસ્તુત સૂત્રમાં “પૂર્વ નિર્દિષ્ટ” વિશેષણ આપેલ છે. તેનું તાત્પર્ય ભગવાન ઋષભદેવ વગેરે પૂર્વવતી તીર્થકરોની ભવિષ્યવાણીથી છે.
– * ભગવાન મહાવીરનાં પૂર્વ
જૈનધર્મ અવતારવાદી નથી પરંતુ ઉત્તારવાદી છે. તેનું સુનિશ્ચિત મંતવ્ય એવું છે કે કઈ પણ આત્મા કે પુરુષ, ઈશ્વર કે ઈશ્વરને અંશ હોતો નથી. પૂર્ણ શુદ્ધ સ્થિતિ પ્રાપ્ત કર્યા પછી ફરીને અશુદ્ધ રિથતિમાં આવી શક્તા નથી. અવતારને અર્થ એ છે કે ઈશ્વરત્વથી નીચે ઊતરીને માનવ બનવું અને ઉત્તારને અર્થ એ છે કે માનવથી ભગવાન બનવું. જૈનધર્મના તીર્થકર નિત્ય બુદ્ધ અને નિત્ય મુક્ત રૂપમાં રહેવાવાળા ઈશ્વર નથી, તેમ તેઓ ઈશ્વરના અવતાર કે અંશ પણ નથી. તેમના જીવનચરિત્રોથી સ્પષ્ટ થાય છે કે તેમનું જીવન પ્રારંભમાં આપણી માફક રાગદ્વેષથી કલુષિત હતું પરંતુ સંયમસાધના અને તપઆરાધના કરીને તેઓએ જીવનને ઉજાળ્યું હતું. એક જીવનની સાધનાથી નહિ, પરંતુ અનેક જન્મોની સાધના-આરાધનાથી તેઓ તીર્થકર બન્યા. આવશ્યકનિર્યુક્તિ, આવશ્યકચૂર્ણિ, ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરૂષ ચરિત્ર, મહાવીરચરિયું અને કલ્પસૂત્રની વિભિન્ન ટીકાઓમાં મહાવીરના સત્તાવીસ પૂર્વભવોનું વર્ણન છે અને દિગંબરાચાર્ય ગુણભદ્રરચિત ઉત્તરપુરાણમાં તેત્રીસ ભનું નિરૂપણ છે. તે સિવાય નામ, સ્થળ તથા આયુષ્ય વગેરેના સંબંધમાં પણ બંને પરંપરાઓમાં અંતર છે. ૩૬ પરંતુ એટલું તે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
