________________
પરિશિષ્ટ
છે કે સમુહના રૂપમાં વ્યવસ્થિત લી ન હતી તે યુગમાં સર્વમિ કુલ વ્યવસ્થાનો પ્રારંભ કરવાવાળા કુલકર કહેવાય. તે યુગમાં સાત કુલકર થયા, જેમાં અંતિમ કુલકર હતા ભગવાન ઋષભદેવના પિતા નાભિ રાજા.
ભેદ છે. (૧) મને ગુપ્તિ - મનને સંયમ, (૨) વચનગુપ્તિ - વાણીને સંયમ, (૩) કાયગુપ્તિ - શરીરને સંયમ :
ગદહાસન – ગાયને દોહતી વખતે ગોવાળ
જે રીતે બેસે છે તે રીતે બેસવું તે ગોદહાસન છે.
કેવલવરશાન – નિખિલ વિશ્વમાં જડ, ચેતન
નાં ભૂત – ભવિષ્ય અને વર્તમાન કાળનાં સમસ્ત ભાવેને જાણવા
વાળું શ્રેષ્ઠતમ જ્ઞાન - ત્રિકાળ જ્ઞાન કેવળજ્ઞાની- કેવળજ્ઞાનને ધારણ કરવાવાળા
મહાન આત્મા.
ગંધહસ્તી - તે શ્રેષ્ઠ જાતિને હાથી કે જેના શરી
રમાંથી એક જાતની વિચિત્ર ગંધ નિકળતી રહે છે કે જેના કારણે
અન્ય હાથી ભય પામે છે. ચઉદસમભકત- લગોલગ ચૌદ વખત સુધી
આહાર વગેરેનો પરિત્યાગ કરવો, છ દિવસના ઉપવાસ.
લુક – નાની ઉમરના શ્રમણ, લધુ મુનિ
ચતુર્થભકત – લગલગ ચાર વખત સુધી આહાર
વગેરેને પરિત્યાગ કરવો, એક દિવસના ઉપવાસ.
રચવન
ખાદિમ ફળ વગેરે ખાદ્ય પદાર્થ ગણધર- તીર્થંકરના મુખ્ય શિષ્ય કે જે ગણની
વ્યવસ્થા કરે છે તથા તેમનાં પ્રવચનને સૂત્ર · આગમ રૂપમાં
ગ્રથિત કરે છે. ગણનાયક- ગણતંત્ર રાજ્ય વ્યવસ્થાના પ્રધાન
પુરુષ - મુખ્ય નેતા. ગણાવચ્છેદક- મુનિસમૂહને ‘ગણ” કહે છે.
‘ગણની સુરક્ષા અને વિકાસને માટે મુનિમંડળને સંયમ વગેરેની
દષ્ટિથી સંભાળવાવાળા પ્રમુખ મુનિ. ગણિપિટક - બાર અંગેનું સમૂહવાચક નામ
ગણિપિટક છે. ગણી-ગણની વ્યવસ્થા કરવાવાળા અધિકારી
મુનિ - આચાર્ય. ગુપ્તિ- વિવેકપૂર્વક આત્મ સંયમ, નિયમન
કરવું તે ગુપ્તિ છે. ગુપ્તિના ત્રણ
નારક અને દેવતાના આયુષ્ય ના ક્ષયને “યવન” કહેવામાં આવે છે અર્થાત “દેવ અને નારકનું
મૃત્યુ. ચાઉલેદક- ચેખાનું ધણ રયુત થવું - દેવ અને નરક ગતિમાં મૃત્યુ
પ્રાપ્ત કરવું. ચૌદહપૂર્વ- જેન પરંપરાનાં મૂળ અંગ
બાર છે. બારમું અંગ દષ્ટિવાદ ( કે જે વર્તમાનમાં વિછિન્ન છે) માં ચૌદ પૂર્વ આવે છે કે જેનું જ્ઞાન અત્યંત વિસ્તૃત માનવામાં આવે છે.
છદ્રભકત -
લગોલગ છ વખત સુધી આહાર
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
