Page Text
________________
- ૨. તારાદેષ્ટિ :
શાસ્ત્રકારે યોગના અસંખ્ય ભેદમાંથી બોધદાયક આઠ પ્રકારનું નિરૂપણ કર્યું છે. જેને આઠ દૃષ્ટિ અથવા યોગદષ્ટિ સમુચય કહ્યા છે. દરેક દષ્ટિનું શાબ્દિક નામ પ્રમાણે લક્ષણ પણ અભિપ્રેત છે. તાર શબ્દ પરથી તારા શબ્દનું પ્રયોજન છે. મિત્રાદેષ્ટિ કરતા કંઈક વિશેષ બોધ હોવાથી તારાદેષ્ટિ કહી છે. તેના ચાર ક્રમ છે.
(૧) બોધ-છાણાગ્નિ જેવો (૨) ઉદ્વેગ-દોષાય (1) ગુણપ્રાપ્તિતત્ત્વજિજ્ઞાસા (૪) બીજું યોગાંગ-નિયમ
બોધ : તારાદેષ્ટિમાં બોધ છાણના અગ્નિના નાના સરખા કણ જેવો છે. છાણાનો અગ્નિ સળગીને ઠરી જાય પછી તેનો આછો પ્રકાશ કે ઉષ્ણતા થોડીવાર રહે છે, તેમ તારાદેષ્ટિવાળા જીવનો હેય-ઉપાદેયનો વિવેક કંઈક ટકે છે. મિત્રાદેષ્ટિવાળા કરતા કંઈક વિકાસ છતાં પણ અલ્પાંશે જ છે. સમય પણ અલ્પ છે. તાત્વિક વિવેક છતાં દઢતા-સ્થિરતા ન હોવાથી જીવને બોધની અસર દીર્ઘકાળ સુધી રહેતી નથી.
જેમ કોઈ મકાન માલિકે ચોકીદાર રાખ્યો હોય પણ તે ખરે સમયે હાજર ન રહે તેમ આ દૃષ્ટિવાળો જીવ ધર્મ અનુષ્ઠાન કરે, દર્શન, વંદન, આવશ્યક ક્રિયાઓ કરે. તેનું ચિત્ત વિષયાસક્ત કે કષાયયુક્ત હોવાથી તેની તે તે ક્રિયાઓ બાહા-દ્રવ્યરૂપ હોય છે પણ ભાવરૂપ બનતી નથી. કારણકે ઈન્દ્રિયોના વિષયોમાં સુખબુદ્ધિ રહી છે. કષાય-કલેશ જેવા પરિણામ દુ:ખદાયક છે તેવો બોધ ટકતો નથી. આથી તપ કરે પણ આહારસંજ્ઞાની પ્રબળતા રહે છે. વ્રતાદિ કરે પરંતુ સુખનો રાગ ત્યજી શકતો નથી. છતાં પણ કંઈક બોધયુક્ત દૃષ્ટિ હોવાથી તેનું ભાવિ ઉજળું છે. ઓઘદૃષ્ટિની કેવળ સાંસારિક સુખની પ્રાપ્તિના આશયે થતી ક્રિયા કરતાં તારાદેષ્ટિવાળાનો અલ્પ પણ તાત્વિક બોધ અધ્યાત્મ વિકાસની યાત્રા માટે છે.
મોહરૂપી ગાઢ નિદ્રા અને અજ્ઞાન દશામાં અથડાતા જીવને આત્મબોધનો અલ્પાંશ પણ આનંદરૂપ છે અને વિકાસપંથે લઈ જનારો છે. ગુરૂજનો પાસેથી સંસારના દુઃખ અને તેનાથી છૂટવાનો ઉપાય સમજતા આ જીવને ગુરુજનો પ્રત્યે ભક્તિ વૃદ્ધિ પામે છે. યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય For Private Ersonal Use Only
તારાદેષ્ટિ
Jain Education International
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004899 |
| Book Title | Granthtraya Anushilan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sunandaben Vohra |
| Publisher | Sunandaben Vohra |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 298 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |