Granthtraya Anushilan

SR No.: 004899
Original Sutra Author: N/A
Author: Sunandaben Vohra
Publisher: Sunandaben Vohra
Publication Year: 2010
Total Pages: 298
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 15 MB

Page 196

XXXXXXXXXXXXXXXXIIIIIIIIIIII
- યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય (આઠ દૃષ્ટિનો વિકાસક્રમ) : MIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
• પ્રાસંગિક ૦ લગભગ બારસો વર્ષો પૂર્વે સુરિપુરંદર શ્રી હરિભદ્રસૂરિએ યોગમાર્ગને વિવિધ ગ્રંથો દ્વારા ખૂલ્લો કર્યો. યદ્યપિ જૈનદર્શનમાં યોગમાર્ગ પરંપરાએ પ્રગટ થતો જ રહ્યો છે. પૂજયશ્રીએ વિવિધ ગ્રંથોના સારરૂપે “યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય' ગ્રંથની રચના કરી છે. જિજ્ઞાસુઓ માટે આ ગ્રંથનો અભ્યાસ સરળ છે. અધ્યાત્મભાવની રૂચિવાળા જીવો માટે પ્રેરક છે.
અનાદિકાળથી સંસારમાં પરિભ્રમણ કરતાં આત્માને સ્વરૂપમોક્ષ સાથે જોડવાની પ્રવૃત્તિને-બોઘને યોગ કહે છે. આ યોગ તાત્વિક અને આધ્યાત્મિક હોવાથી પાગ જીવો એના અધિકારી હોય છે. મોક્ષ તે આત્માનું સ્વરૂપ છે, તેની પર મોહનીય આદિ કર્મોનું આવરણ છે. તે આવરણને દૂર કરવા મોક્ષ પ્રાપ્તિ માટેનું મૂળ કારણ સમ્યતાત્વિક બોધ છે. તે બોધને પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં દષ્ટિ નામ આપવામાં આવ્યું છે.
યોગ અસંખ્ય પ્રકારના છે. તેમાંના મુખ્ય બે પ્રકાર પ્રસ્તુત છે. (૧) આધ્યાત્મિક યોગ (પારમાર્થિક યોગ) (૨) પદ્ગલિક યોગ.
(૧) આધ્યાત્મિક યોગ : મોક્ષેણ યોજનાદ્ યોગઃ આત્મસ્વરૂપ સાથે જોડાણ કરે. મોક્ષ સુધી પહોંચાડે તે પારમાર્થિક યોગ. પરમાર્થ યોગ સંપૂર્ણપણે મોક્ષસ્વરૂપ આત્મા સાથે જોડાણ કરનારો છે. તેના અસંખ્ય પ્રકાર છે. અર્થાત્ જે જે ભાવો સંસારથી વિમુખ અને આત્મસન્મુખ બને તે ભાવો-વ્યાપાર, પરિણામ તે પરમાર્થ યોગ છે. તેનો બોધ તે યોગદષ્ટિ છે. આ યોગ કર્મક્ષયનો હેતુ છે.
(૨) પૌલિક યોગ : આત્મફુરણા વડે મન, વચન અને કાયાની પ્રવૃત્તિ થાય તે પદ્ગલિકયોગ જે સંસાર પરિભ્રમણનો હેતુ છે. શ્રી ઉમાસ્વાતિ આચાર્યજી તત્ત્વાર્થસૂત્રમાં જણાવે છે કે :
કાયાવા મનઃ કર્મયોગઃ સ આસવઃ
મન, વચન, કાયાની શુભાશુભ પ્રવૃત્તિ તે કર્મયોગ-પૌદ્ગલિક યોગ છે, જે આસ્રવ હોવાથી કર્મબંધનો હેતુ છે. મન, વચન, કાયાની ક્રિયા દ્વારા આત્મપ્રદેશોનું કંપન થાય છે તે કર્મબંધનું કારણ છે અથવા આત્માની ફૂરણા દ્વારા મનાદિયોગનું પ્રવર્તવું તે કર્મબંધનો હેતુ છે. યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય
૧૯૧ For Private & Personal Use Only