Page Text
________________
શાસ્ત્રાનુસારી ધર્મધ્યાનના ચાર ભેદ છે.
(૧) આજ્ઞા વિચય : આખ પુરુષ-સર્વજ્ઞનું વચન-પ્રવચન આગમ તેનો અર્થ નિર્ણય, તે વચનમાં રહેલી અનુપમ કલ્યાણકારિતા, સર્વ તત્ત્વોની પ્રદિપાદકતા તેની અપૂર્વ શ્રદ્ધા, આજ્ઞાના સ્વરૂપનો નિર્ણય કરવો તે વિચય. (ઉંડાણથી ચિંતન)
(૨) અપાય વિચય : મિથ્યાત્વાદિ આસવ, પરિષહ, વિકથા, કષાય, સુખશીલતાપણાથી આત્માનું અકલ્યાણ છે તે સર્વ પાપજનિત છે તેમ પુનઃ પુનઃ ચિંતવવું.
(૩) વિપાક વિચય : શુભાશુભ કર્મોના ફળનો વિચાર કરવો, પાપ કે પુણ્ય સંસાર વૃદ્ધિનું કારણ છે તેનો નિર્ણય કરવો. પાપથી દુઃખ છે. પુણ્યથી સુખ છે તેનો યથાર્થ નિર્ણય કરી શુભાશુભભાવથી મુક્ત શુદ્ધભાવનો નિર્ણય કરવો.
(૪) સંસ્થાન વિચય ઃ લોકસ્વરૂપના ક્ષેત્રના આકારનું ચિંતન કરવું કે આ વિશ્વની રચના સ્વતંત્ર પરિણમનરૂપ છે તેમાં કોઈ જીવ કંઈ ફેરફાર કરી શકતો નથી. ચારગતિના દુઃખરૂપી આ સંસારથી મુક્ત થઈ લોકાગ્રે જવાની ભાવના કરવી.
સેંકડો ભવોના ઉપાર્જન કરેલ કર્મોના ઈધનને બાળી નાંખવા માટે ધર્મધ્યાન અગ્નિ સમાન છે. અત્યંતર તપમાં શ્રેષ્ઠ તપ ધ્યાન છે. આંતરિક દશા છે. બહારમાં જે કંઈ કરાય છે તે ધર્મક્રિયા છે. ધર્મધ્યાન આંતરિક અવસ્થા છે.
ધર્મધ્યાનની પુષ્ટિ માટે અનિત્ય, અશરણ, એકત્વ અને સંસારભાવનાનું ચિંતન કરવાથી આત્મા ઉજવળ બને છે. શુક્લધ્યાન : | ધર્મધ્યાનના અધિકારી મુનિ છે. તેમાં પણ શુકલધ્યાનના અધિકારી શ્રેણિએ આરૂઢ યોગી છે. ધર્મધ્યાન દ્વારા સ્થિર રહેલા મહાત્મા જયારે ક્ષપકશ્રેણિ માંડે ત્યારે તેમના શુદ્ધોપયોગના બળે ઘાતીકના મૂળ, સંસારવૃક્ષના મૂળ એવા મોહનીયકર્મનો જડમૂળથી નાશ કરે છે. જાણે પ્રચંડ આગ જેમ વૃક્ષને બાળીને ભસ્મ કરે તેમ શુકલધ્યાની અનાદિના કર્મના બીજને સ્વબળે, વિશુદ્ધિના બળે બાળીને ભસ્મ કરે છે. મુનિરાજની આ અપૂર્વ નિર્મળ દશાનું વર્ણન કોણ કરી શકે? - આ શુકલધ્યાનના ક્રમથી ચાર ભેદ છે. પ્રથમ બે ભેદ સયોગી પ્રશમરતિ
૧૮૧ સંસારભીરૂ મુનિ ધર્મધ્યાની હોય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004899 |
| Book Title | Granthtraya Anushilan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sunandaben Vohra |
| Publisher | Sunandaben Vohra |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 298 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |