________________
समास-विग्रहः चण्ड । सन् चासौ प्रकाशश्च सस्प० 'कर्मधारयः', तं सत्प० । उहामश्चासौ कामश्च उद्दाम
कर्मधारयः, सद्दामकामस्य भिद् उद्दाम० 'तत्पुरुषः, न संवरः असं० "नजूतस्पुरुषः', उद्दामकाममित चासौ असंवरच उद्दाम० 'कर्मधारयः', उद्दामकामभिदसंबरं हन्तीति बदाम 'उपपद समासः, तस्मिन् उद्दाम० । अतुला आमा यस्य सः अतु० 'बहुव्रीहिः', तस्मिन् अतु०॥
१६-धर्मस्य द्विषः धर्म० 'तत्पुरुषः, तेषां धर्म० । न धर्मः अधर्मः 'नतत्पुरुषः', अधर्म जुषन्तीति अधर्म ‘उपपद 'समासः, तेषां अधर्म० । सुरभौ यातं सुरभि० 'तत्पुरुषः', सुरभियातं वपुः यस्याः सा सुरभि० 'बहुव्रीहिः परमः आयो यस्याः सा रमा० 'बहुव्रीहिए। हृदयस्य वृत्तिः हृदय. 'तत्पुरुषः । सारः ऊहो यस्याः सा सारो० ‘बहुव्रीहिः ।। सुराणां भी: सुर० ' तत्पुरुषः', तया सुर०॥
१७--पादौ एव पझे पाद० 'कर्मधारयः', पादपद्मयोः सत्का पाद० 'तत्पुरुषः । नमिता अमिता 'नत्तत्पुरुषः' । शोभनं मनो येषां ते सुम० 'बहुव्रीहिः। तेषां सुम० । चोभमा मतिर्यस्य स सुमतिः, तत्सं० सुमते ।। सिद्धेः समृद्धिः सिद्धि० 'तत्पुरुषः, सिद्धि'समुद्धः वृद्धिः सिद्धिं० 'तत्पुरुषः । सद्भिः कामिता सत्का० 'तत्पुरुषः । सुष्टु मतं सुमतं 'प्रादि समासः, तेन सुमतेन ॥
.१८--अज्ञानं एव घस्मरः अज्ञान० 'कर्मधारयः', अज्ञानघस्मरस्य पराभवः अज्ञान. 'तत्पुरुषः', अशानघस्मरपराभवस्य मा अज्ञान० 'तत्पुरुषः', तां अज्ञान० । दुःखं एवं अम्बुधिः दुःखा० 'कर्मधारयः', तस्मिन् दुःखा० । अघं च स्मरश्च परे च अघ० 'इतरेतरद्वन्दः', न विद्यन्ते अघस्मरपरे यस्याः सा अनघ० 'बहुव्रीहिः' । भवं भजन्तीति भव० 'उपपद 'समासा, तानि भव० ॥
१९-कुत्सिता चासौ मतिश्च कुमतिः 'कर्मधारयः, ताकु० । कुत्सिताच ते पक्षाच कुपक्षाः कर्मधारयः, तैः कु० । न जितानि अजितानि 'नतत्पुरुषः', अजितानि पदानि यस्याः-सा अनित 'बहुव्रीहिः ।। शिवं रातीति शिव० 'उपपद 'समासः । शैल एव विज्ञानं शैल. कर्मधारयः, शैलविज्ञानेन राजितौ शैल. 'तत्पुरुषः, शैलविज्ञानराजितौ पदाव्यस्य रस ल० 'बहुव्रीहिः । तेन शैल० । शिवेन राजते इतिः शिव० ' उपपद समासः, तेन शिव०॥
२०-उद्यन्ती गदा यस्याः सा उद्य० 'बहुव्रीहिः । मृगमदेन आविलं मृग 'तत्पुरुष, माजालस्य अडूं कज्ज. तत्पुरुष, मृगमदाविलं च कज्जलाडू च मृग० 'कर्मधारयः, ममदाविककनकाङ्कवत् काली मृग० 'कर्मधारयः । शोभना रीतिर्यस्यां सा सु० बानीहिः,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org