________________
ઉલ્લાસ 1
આત દાન દીપિકા,
૭૧૭
તે એનુ નામ સાથક છે. આ અન્યાંતર વણા પછી સર્વકાલભાવિની અને એકાત્તરવૃદ્ધિવાળી એવી ચાર ધ્રુવાનતર વણાઓ છે. પહેલી, બીજી, ત્રીજી અને ચેાથી ધ્રુવાન તર વાઓ પૈકી પ્રત્યેકની સખ્યા અનંતની છે. ધ્રુવ વણાએ જે પહેલા કહેવાઇ ગઇ છે તેનાથી આ વગણુાઓ જુદી છે, કેમકે આ વિશેષ સૂક્ષ્મ પરિણામવાળી તેમજ અધિક દ્રવ્યથી બનેલી છે.
ઉપર કહેલી ચાર ધ્રુવાનતર વણાની ઉપર દરેકને કેકે પ્રદેશની વૃદ્ધિવાળી અનંત વાત્મક ચાર શરીર–ત્રણા છે. આ વણાએ ભેદ અને અભેદના પરિણામથી ઔદારિકાદિ શરીરાની ચેાગ્યતાની સંમુખ હાવાથી અથવા તા મિશ્ર સ્કંધ અને અચિત્ત મહાસ્ક ધની મૂત્તિની યાગ્યતાને સંમુખ હાવાથી એ · શરીર-વ`ણા ' કહેવાય છે. અનંતાનંત પરમાણુએથી બનેલા, કંઇક સૂક્ષ્મ પરિણામને અને કંઇક બાદર પરિણામને સંમુખ થયેલા સ્કંધ તે · મિશ્ર કાંધ કહેવાય છે. આ સંબંધમાં વિશેષા॰ માં કહ્યું પણ છે કે—
44 ર
' संधदुगदेह जोग्गतणेण वा देवगणाति । सुमो दरगयबायर परिणामो मीसयकखंधो ॥ ६४२ || "
ક પ્રકૃતિ તરફ નજર કરતાં સમજાય છે કે ઉત્કૃષ્ટ અધ્રુવ અચિત્ત દ્રવ્ય-વણાથી એક પરમાણુની અધિકતાવાળા સ્કંધરૂપ ‘જધન્ય પ્રથમ ધ્રુવ શૂન્ય વણા' જાણવી. એ પ્રમાણે એકેક પરમાણુની અધિકતા વિચારતાં ‘ઉત્કૃષ્ટ પ્રથમ ધ્રુવ શૂન્ય વણા’ પ્રાપ્ત થાય છે. જે વ ણુા કોઇ પણ કાળે લેકમાં ઉપલબ્ધ ન હોય, પરંતુ ઉપરની વણાઓની બહુલતા જણાવવા વાસ્તે જ જેની પ્રરૂપણા કરાય છે તે ‘ ધ્રુવ શૂન્ય વ॰ણા ' કહેવાય છે. ઉત્કૃષ્ટ પ્રથમ ધ્રુવ શૂન્ય વર્ગ - ણાથી એક અધિક પરમાણુવાળા સ્કંધરૂપ વણા તે ‘ જઘન્ય પ્રત્યેક શરીરિ દ્રવ્ય-વણા ' જાણવી. ઉત્કૃષ્ટ પ્રત્યેક શરીરિદ્રવ્ય વળ્યા પછી એક પરમાણુ અધિક ક ધરૂપ ‘જઘન્ય દ્વિતીય ધ્રુવ શૂન્ય વણા' છે. ઉત્કૃષ્ટ દ્વિતીય ધ્રુવ શૂન્ય પછીની વા તે ‘ જઘન્ય બાદર નિગેાદ
૧ આ ચારે ધ્રુવાનંતર વણાએ જ્યારે એંક્રાત્તર વૃદ્ધિવતી છે તે એના ચારે ભેદે શાથી પડે છે? આને ઉત્તર રચવાય છે કે એ ચાર વણાએમાં જ નિર ંતર એકાત્તર વૃદ્ધિ હોય છે અને અંતરાળમાં તે વૃદ્ધિ તૂટી જાય છે ત્યારે જ જુદી વણાના આરંભ થાય છે. અથવા વ્રુદ્ધિન તૂટે તાપણ કંઇક વર્ણાદિ પરિણામની વિચિત્રતા તે ભેદના આર ંભમાં કારણ છે.
૨ છાયા—
Jain Education International
" स्कन्धद्विकदेहयोग्यत्येन वा देहवर्गणा इति । सूक्ष्मो दरगतबादरपरिणामो मिश्रस्कन्धः ||
'
૩ પ્રત્યેક શરીરી જીવેાના યથાસભવ ઐારિકાદિ શરીર-નામ-કને વિષે પ્રત્યેકમાં વિસ્રસા પરિણામથી એકઠા થયેલા જે સવ જીવથી અન ́ત ગુણા પુદ્ગલા તે પ્રત્યેક શરીરિ દ્રવ્ય--વર્ગીણા ’ કહેવાય છે.
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org